“Mijn fobie lijkt erger te worden. Raak ik er ooit nog van af?” Over angst(stoornissen)
Iedereen krijgt wel eens te maken met angst. Angst voor ziekte, spinnen, een presentatie of examen, het verkeer… onze schrikbeelden nemen tal van vormen aan. Maar wat het voorwerp van je angst ook is, het mag niet de overhand krijgen. Wat als angst je leven wél gaat beheersen? Barbara Depreeuw, klinisch psycholoog en gedragstherapeut bij het Universitair Psychiatrisch Centrum in Duffel, beantwoordt bezorgdheden van lezers rond fobie. “In de oertijd was angst zinvol, maar nu is het in de meeste gevallen gewoon lastig”.
“Ik heb een zoontje van drie en wil mijn angsten niet aan hem doorgeven. Heeft u tips?”
“Of iemand angsten ontwikkelt, is een samenspel van natuurlijke aanleg (genen) en wat je van een rolmodel meekrijgt. In dat opzicht heb je als ouder maar deels een invloed hierop. Het is alleszins belangrijk om je kind niet te veel ervaringen te onthouden omdat jij er bang voor bent. Ben je bijvoorbeeld angstig voor spinnen, dan mag je kind best weleens een spin aanraken. Is je kind toch getuige geweest van een (overdreven) angstreactie van jezelf, dan is het belangrijk om erover te communiceren: ‘Mama heeft even bang gereageerd, maar dat wil niet zeggen dat het echt gevaarlijk is.’ Zo zal je kind op termijn leren om jouw angsten te relativeren en ze wat meer vanaf een afstand te bekijken. Zijn je angsten lastig voor jezelf en merk je dat je gehinderd wordt om je kindje met meer vrijheid op te voeden, dan kan het zinvol zijn om in psychotherapie te gaan voor je angsten.”
“Ik overweeg medicatie te nemen om mijn paniekaanvallen leefbaar te maken, maar ben bang voor mogelijke bijwerkingen”
“Bespreek mogelijke medicatie altijd met je huisarts of psychiater. Zij kennen je medische verleden en je gevoeligheden. Uit de praktijk blijkt wel dat antidepressiva, eerder dan kalmeringspillen, een efficiënt hulpmiddel kunnen zijn voor angst- en paniekaanvallen, als aanvulling op psychotherapie. Mogelijke bijwerkingen zijn eveneens persoonsgebonden en verdwijnen vaak na een aantal weken.”
Begrens piekeren door bijvoorbeeld twee keer per dag een kwartiertje een piekermoment in te lassen, waarin je je angstgedachten de vrije loop laatBarbara Depreeuw
“Steeds vaker raak ik helemaal verlamd door angstgedachten. Worden ze erger met de leeftijd, en is er een kans dat ik er ooit van af raak?”
“Dat je angstig reageert op de pandemie, is een heel menselijke reactie. Zorg er alleen voor dat je angst realistisch blijft, in verhouding met het reële gevaar. De situatie objectief onder de loep nemen kan daarbij helpen. Begrens je piekeren door bijvoorbeeld twee keer per dag een kwartiertje een piekermoment in te lassen, waarin je je angstgedachten de vrije loop laat. Als je angstgedachten hebt gedurende de dag, probeer die dan uit te stellen tot op het geplande piekermoment. Stap per stap zal je leren om steeds langer angstvrij in het leven te staan en je angstgedachten niet te onderdrukken of wegduwen, maar te kanaliseren. Lukt het niet alleen, zoek dan professionele begeleiding die je erbij helpt.”
“Sinds juli zit ik in een stevige burn-out. Ik krijg mijn stress heel moeilijk onder controle. Wat nu?”
“Stress kan letterlijk in je lijf kruipen. Het is een overblijfsel van de primitieve vecht/vlucht-stressreflex. In de oertijd zinvol, nu vooral lastig als we met psychische stress te maken hebben. Wat kan je doen? Breng in kaart wat jou stress bezorgt (problemen op je werk, de werkrelaties, gedachten aan de toekomst in dit werk …). Probeer oplossingen te zoeken voor problemen die oplosbaar zijn en pas actieve of passieve stressverlagende technieken toe om de lichamelijke klachten te verminderen, zoals: je ademhaling vertragen, een wandeling maken, gymoefeningen… Herhaal ze twee keer per dag, zodat ze een gewoonte worden.”
“Ik ben een ex-darmkankerpatiënt en heb al enkele jaren het prikkelbaredarmsyndroom. Regelmatig heb ik paniekaanvallen over stoelgangproblemen, waardoor ik in een vicieuze cirkel kom.”
“Het is logisch dat je probeert om je voorzorgen te nemen, een ongelukje in het openbaar is geen lachertje. Probeer om niet continu je lichaam te screenen op signalen dat je naar de wc zou moeten gaan. Dat veroorzaakt extra spanning. Want hoe meer je screent, hoe moeilijker het wordt om in te schatten of je nu echt moet gaan, dan wel of het vals alarm is. Het is belangrijk om stap voor stap een goed onderscheid te leren maken, zodat je je vrijheid kan terugwinnen. Oefen in een veilige omgeving en breid die geleidelijk aan uit. Volg desgewenst therapie als het alleen moeilijk gaat.”
“Enkele jaren geleden was er boven mijn appartement een brand. Sindsdien kamp ik met grote angsten daarrond, die door iets kleins getriggerd worden. Wat kan ik doen om het draaglijker te maken?”
“Het is belangrijk om in kaart te brengen wat de triggers zijn die je angstig maken. Ook is het van belang dat je inschat of je bepaalde voorzorgsmaatregelen neemt en of die overdreven zijn of niet. Als je merkt dat je overdrijft, probeer dat dan stap voor stap af te bouwen. Zowel exposuretherapie (een techniek uit de gedragstherapie, confrontatietherapie) als EMDR (eye movement desensitization and reprocessing, een oog-volgtechniek) kunnen je helpen om je angst op relatief korte termijn te overwinnen. Bij beide therapievormen word je gevraagd om terug te denken aan de situatie die de aanleiding voor de angst was, een brand in dit geval, en leer je om anders om te gaan met de angstreacties.”
“Ik ben een echte hypochonder. Bij het minste symptoom zoek ik er alles over op en denk ik meteen het ergste, wat dan weer tot zweetaanvallen en hartkloppingen leidt. Hoe raak ik hiervan verlost?”
“Overweeg bewust of je bij elk gevoel in je lichaam (kramp, jeuk, steek) meteen aan de ergste ziekte moet denken. Kan er ook een andere aanleiding zijn, zoals slecht geslapen of zwaar gegeten? Probeer je lichaam verder niet te screenen op symptomen, want dat geeft vaak nog meer aanleiding tot angstreacties. Dr. Google kan je even geruststellen, maar kan evengoed nieuwe informatie geven die je nóg angstiger maakt. Wanneer je je bang voelt, stel je zoekactie dan bewust even uit en laat je angstgevoelens er maar zijn zonder er meteen een verklaring voor te zoeken. Je kan dan tegen jezelf herhalen: ‘ik ben angstig, maar dat wil niet zeggen dat ik ziek ben’.”
“Door een heel turbulente vlucht heb ik vliegangst ontwikkeld. Ik neem nu standaard een angstremmer die me ook na aankomst nog parten speelt. Hoe zou het zonder lukken?”
“Eigenlijk is de oplossing: vliegen zonder medicatie en de angst laten opkomen en verdragen zonder ertegen te vechten. Door de angstremmer verdoof je jezelf, waardoor je je angstgevoelens onderdrukt én tegelijk niet leert beseffen dat er geen écht gevaar is. Je bedenken dat de rit naar de vlieghaven gevaarlijker is dan de vlucht op zich, kan misschien helpen. Om ervan af te raken zou je geregeld moeten vliegen. Je kan dan proberen om in het begin je medicatie te verminderen, de volgende keer je angstremmer niet te nemen, maar wel op zak te hebben, en het daarna zonder te proberen.”
“Tijdens de pandemie ben ik steeds angstiger geworden om besmet te raken, waardoor ik nu ook vrijwel elk sociaal contact mijd. Hoe vermijd ik dat ik als een kluizenaar eindig?”
“Noteer in één kolom welke reële gevaren je loopt als je de nodige bescherming (mondmasker, voldoende afstand …) in acht neemt, en voel hoe angstig ze je maken. Noteer in een andere wat je er allemaal voor opgeeft, en voel ook dat gemis. Weeg het gevoel van controle af tegen de prijs die je betaalt met je vrijheid. Loslaten kan noodzakelijk zijn om je levenskwaliteit te behouden.”
“Al jarenlang ben ik bang om me in grote groepen te begeven. Die momenten zorgen er steeds voor dat ik begin te blozen, zweten en trillen.”
“Wat iemand met een sociale fobie typeert, is dat hij of zij erg op zichzelf gericht is in die angst. Je bent om af te gaan voor anderen. Wat kan helpen is om je bewust meer te concentreren op de taak die je uitvoert in de situatie die je bang maakt: focus op wát je wil zeggen tijdens een speech, een babbel, een lekker etentje… en niet op hoe je eruitziet door de ogen van de andere. Je bedenken dat je je angstiger voelt dan dat je eruitziet, kan helpen. Dat lukt niet in één dag en vraagt wat training.”
“Onze dochter is 23 en heeft sinds twee jaar last van nachtmerries. Dat belast zowel haar als ons gezin enorm.”
“Nachtmerries komen geregeld voor, op elke leeftijd. Maar heb je er een aantal dagen per week of toch vaak last van, dan kan er sprake zijn van een nachtmerriestoornis en is nader onderzoek naar de oorzaak ervan, zoals een slaapstoornis, posttraumatische stressstoornis of bijwerking van een medicijn, aangewezen. Psychotherapie (voornamelijk imaginaire rescripting) kan heel efficiënt zijn om de nachtmerries te herschrijven, met bijvoorbeeld een positieve afloop.”
“Mijn dochter heeft van jongs af aan een muizen- en spinnenfobie, zelfs in die mate dat ze letterlijk even verlamt. Raakt ze hier ooit nog van af?”
“Gerichte exposuretherapie kan je dochter in een beperkt aantal sessies van haar fobie afhelpen. Belangrijk is dat je bereid moet zijn om je vrijwillig aan iets bloot te stellen dat je angst inboezemt. Het is geen evidente opdracht. Maar de resultaten zijn heel positief: soms volstaan zelfs enkele uurtjes therapie.”
“Sinds een ongelukkig voorval heb ik een panische angst op de autosnelweg en durf ik amper vrachtwagens in te halen.”
Je angst erkennen is een eerste stap naar herstel. Het is niet gek dat je je angstig voelt als je dit hebt meegemaakt. Toch is het belangrijk dat je het niet vermijdt om vrachtwagens in te halen. Stap voor stap jezelf trainen om van je angst af te raken is de weg die je moet gaan. Dat kan je in het begin doen met iemand naast je, daarna alleen in de auto. Probeer om tijdens het rijden op de autosnelweg te voelen in je lichaam waar je angst zit en dat deel van je lichaam te ontspannen. Hou de focus op je taak en laat de angst die opkomt er zijn, terwijl jij je aandacht houdt bij het autorijden. Als dat te moeilijk is, kan je met exposuretherapie in virtual reality al de eerste stappen zetten.”
“Al mijn hele leven vergelijk ik mezelf continu met anderen. Maar dat geeft me zo’n laag zelfbeeld dat ik erg angstig word. Is er een manier om hier vanaf te raken?”
“Een negatief zelfbeeld kan hardnekkig zijn en je bent wat kwetsbaar voor angst en depressie. Het mechanisme erachter begrijpen, kan helpen om de vicieuze cirkel te doorbreken. Waarom ben je bang om anderen teleur te stellen? Heb je een hoge standaard voor jezelf? Als dat zo is, dan is het moeilijk om daaraan te voldoen en blijf je ontevreden over jezelf. Je kan ervoor kiezen om je continu aan te passen en nooit écht tevreden te zijn, of af en toe het risico nemen om ‘nee’ te zeggen en eens te kijken wat er gebeurt. Misschien valt het resultaat wel mee en vind je op termijn wat meer rust? Begin daarbij met een kleine oefening, en hou vol als het eens niet lukt.”
Weeg voor jezelf af wat je voor je angst wil opgeven en wat niet om een waardevol leven te leidenBarbara Depreeuw
“Mijn mama is recent geopereerd aan borstkanker en ik ben daardoor heel bang geworden om zelf kanker te krijgen. Ik word met de dag angstiger, terwijl ik eigenlijk wel een levensgenieter ben.”
“Als een dierbare kanker krijgt, brengt dat sowieso angst en heftige emoties met zich mee. Neem de nodige tijd om te herstellen en geef jezelf ook de ruimte om angstig te zijn. Blijft het te lang aanhouden en belast het je leven, probeer je angst dan meer te rationaliseren. Vraag medisch advies aan je arts voor je jezelf zaken ontzegt of jezelf op bepaalde diëten zet. Weeg voor jezelf af wat je voor je angst wil opgeven en wat niet om een waardevol leven te leiden. Schrijf je voornemens desnoods op.”
“Mijn kleindochter is een slimme meid, en toch zijn alle examens voor haar een echte beproeving. Ik maak me nu al zorgen, en kijk ook heel hard op tegen haar hogere studies.”
“Faalangst kan samenhangen met het toekomstbeeld dat je kleindochter van zichzelf heeft en met de verwachtingen die de omgeving stelt. Een open, niet-beoordelend gesprek met je kleindochter hierover kan een eerste stap in de goede richting betekenen: wat is het ergste dat haar kan overkomen als ze niet voor die toets slaagt? Ook een regelmatig slaappatroon, voldoende ontspanning en gezonde voeding kunnen hierbij helpen. Blijft de faalangst te lang aanslepen of ondermijnt ze haar gezondheid of prestatievermogen, zoek dan professionele hulp.”
Als ouders staan we er niet bij stil. Maar vaak wordt angst doorgegeven door de ouders. Ook kan een angststoornis ontstaan doordat men iets heeft meegemaakt of gezien heeft. Dan is het aan jezelf hoe ga je met je angsten overweg. Men kan zich erin laten leiden dat maakt dat het moeilijk word om in bepaalde omstandigheden te leven. Denk hierbij maar eens over stalking.
Als men een bepaalde angst heeft kan die ten koste van je dagelijks leven gaan. Daarom is het nuttig mocht men echt ergens een angststoornis voor hebben om toch hulp te zoeken. Om te leren met je angst te leven zonder dat het je leven dwarsboomt.
AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
AUM MANI PADME HUM
SPIRITUEEL Boeddha 