BELGISCHE VROUWEN KRIJGEN MEER DE DIAGONSES VAN BORSTKANKER DAN ANDERE LANDEN

Ons land kent meeste diagnoses van borstkan­ker ter wereld: wat doen Belgische vrouwen best anders?

Hoe goed ken jij je boezemvriendinnen? Met die vraag trok Pink Ribbon naar 1.000 Belgische vrouwen en de conclusies bleken bikkelhard. Gevaarlijk, zegt de organisatie, dat vrouwen zo weinig met hun borsten bezig zijn, want “in België stellen we de meeste borstkanker vast van heel de wereld”. Ze lijsten de symptomen op waar 1 op de 4 vrouwen níét alert voor is en ontwikkelden een quiz die jou helpt vast te stellen of je ook risico loopt.

Vrouwen onder de 35 bekijken hun borsten amper60 % of zes op de tien mijdt de spiegel

“Dat één op de drie vrouwen niet naar hun borsten durft te kijken, vonden we echt frappant.” Aan het woord is Marleen Finoulst, arts en coördinator van het kenniscentrum borstkanker van Pink Ribbon. “Uit onze enquête bleek dat één op de drie vrouwen zich weleens over haar borsten schaamt. Vooral bij vrouwen jonger dan 35 jaar is dat een probleem: bij hen zal zes op de tien vrouwen zelfs de spiegel mijden.” Terwijl Pink Ribbon net wil oproepen om je borsten wél te leren kennen.

1 op de 4 vrouwen weet niet dat ze hier óók alert voor moeten zijn

“Als je je borsten niet kent, hoe weet je dan dat er een verandering is geweest?” Dat vraagt dokter Finoulst zich hardop af. “De negen alarmtekens voor borstkanker hebben allemaal te maken met een verandering aan de borst. Een knobbeltje in de borst (1), onder de oksel (2) of op de borst (3), een deukje (4), een ingetrokken tepel (5), een andere vorm (6), vochtverlies uit de tepel (7), een oneffen huid (8) en een andere kleur (9): het zijn allemaal visuele tekens die kunnen wijzen op borstkanker. Elk van die veranderingen zou je even na moeten laten kijken.”

“Oei, ik voel iets”95 % weet dat een knobbeltje verdacht is,1 op de 4 checkt niet voor andere symptomen

Maar niet alle tekens die kunnen wijzen op borstkanker, zijn even bekend. “Bijna alle vrouwen die we hebben ondervraagd — 95 procent — wisten dat een knobbeltje in de borst of oksel verdacht is. Maar je zou alert moeten zijn voor elke verandering van je borsten: één op de vier vrouwen is dat niet. En alert kan je alleen zijn door je borsten regelmatig goed te bekijken.”
“Neem bijvoorbeeld elke avond bij het tandenpoetsen daar even de tijd voor. Betast ze bewust elke keer je je wast onder de douche. Alleen zo kan je er heel snel bij zijn als er een verandering optreedt. Laten we vooral stoppen om daar een taboe van te maken”, roept Pink Ribbon op.

De grootste misvattingen over borstkanker

• 52 procent van de respondenten dacht dat roken een grote risicofactor voor borstkanker is. Zij wisten niet dat te weinig beweging en overgewicht de grootste boosdoeners zijn, zoals uit onderzoek blijkt.
• De helft van de vrouwen dacht dat borstkanker vooral met erfelijkheid te maken had, en dat ze dus misschien minder risico liepen als er geen borstkanker in de familie voorkomt. Dat is niet zo: voor de meeste vrouwen met borstkanker geldt dat er geen naast familielid is met de ziekte.
“In België stellen we de meeste borstkanker vast van heel de wereld. Maar we hebben ook een heel groot overlevingscijfer, gelukkig. Al kunnen we nog beter doen en een vroegtijdige diagnose hoort daarbij. Hoe eerder we erbij zijn, hoe beter de kanker te behandelen is.”

Praat jij soms met andere vrouwen over je borsten? De kans is klein

Ook door er meer met elkaar over te praten, zorgen we er misschien voor dat we borstkanker vroeger opsporen, zegt dokter Finoulst. “Ik hoorde een tijd geleden een dame tegen haar vriendin zeggen dat ze wat vocht verloor uit een van haar tepels. Haar vriendin raadde haar aan om dat na te laten kijken. Ik hoorde later dat het wel degelijk borstkanker bleek te zijn.”

Dit cijfer moet omhoog60 % van borstkankers ontdekt de vrouw zélf

“Als de eerste dame niet open over dat symptoom was geweest, had ze misschien niet geweten dat het op borstkanker kon wijzen.” Uit het onderzoek bleek dat het vooral in Vlaanderen niet normaal is om over je borsten te praten. Zes op de tien Vlaamse vrouwen praten niet over hun borsten met anderen. “Op dit moment wordt 60 procent van de borstkankers door de patiënt zelf ontdekt. Wij denken dat we dat cijfer nog verder omhoog kunnen halen.”

Jouw risicoprofiel berekenen

Een kwart van de ondervraagde vrouwen wist niet goed waar ze betrouwbare informatie kunnen vinden over borstkanker. En ook dat vindt Pink Ribbon erg straf. “Er is zoveel goede informatie over borstkanker beschikbaar, en toch gaan veel vrouwen te rade bij dokter Google. Zo kom je allerlei onzin tegen. Daarom hebben we bij Pink Ribbon een kenniscentrum opgezet, waar we betrouwbare informatie aanbieden. Als je niet goed weet waar te beginnen, start dan bij Pink Ribbon.”

Verhoogt het risico op laattijdige opsporing28 % checkt de borsten maar héél af en toe

“Sommige mensen kennen de tekenen die kunnen wijzen op borstkanker niet. Anderen kennen ze wel, maar zijn er gewoon écht niet mee bezig, omdat ze bijvoorbeeld denken dat het hen niet overkomt. Vooral de groep die weinig over alarmtekens weet én de borsten niet nakijkt, heeft een hoog risico om er niet op tijd bij te zijn. 8 procent van onze ondervraagden had dat profiel. 26 procent van de respondenten checkt de borsten maar héél en af en toe. Ook bij hen is het risico eerder hoog om er niet vroeg bij te zijn.”
Wil jij weten of jij een hoog risico loopt om borstkanker over het hoofd te zien? Pink Ribbon en iVox ontwikkelden een test om dit na te kijken. Op mammoquiz.be ontdek je jouw risicoprofiel.

BRON: https://www.hln.be/nina/ons-land-kent-meeste-diagnoses-van-borstkanker-ter-wereld-wat-doen-belgische-vrouwen-best-anders~add35ec9/

Spijtig genoeg krijgen de vrouwen hier nog eens de bevestiging dat ze zichzelf niet durven te zien naakt in de spiegel. Ik zal zeker niet iedere vrouw zeggen. Laat staan dat ze hun eigen lichaam durven aanraken. En het kan zo belangrijk zijn. Je borsten onderzoeken zelfs je vagina ook zelf voelen. Zo kan men veel voorkomen. Zelfonderzoek is een must om dit iedere maand toch eens te doen. Men zou er een moment van me time uit kunnen trekken. Het bekijken van je lichaam. Je borsten bekijken of dat er iets veranderd is. Dan je borsten voelen of men iets voelt. Als het zo is moet men zich zeker nog geen zorgen maken. Maar dan kan je ook een afspraak maken bij je arts of gynaecoloog. Je vulva en vagina bekijken met een spiegeltje. Het ook zelf voelen. Dat allemaal kan veel voorkomen en voor jezelf is het je lichaam ook durven zien en aanvoelen.

Beste vrouwelijke lezers. Doen jullie aan lichamelijk zelfonderzoek.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Aum Shanti,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM PADME HUM MANI

MAMMOGRAFIE OP MAAT

Mammografie op maat: gepersonaliseerde borstkankerscreening is in de maak. “Er glippen nog steeds veel tumoren door de mazen van het net”

Om de twee jaar mogen Belgische vijftigplussers gratis hun borsten laten checken, en dan nog worden sommige borstkanker te laat vastgesteld. De uitnodigingen krijg je namelijk op basis van slechts één enkele risicofactor: leeftijd. “De huidige opsporing­sprogramma’s zijn gebaseerd op studies uit de jaren 80. Maar recentere studies brachten naast leeftijd nog andere parameters aan het licht.” Een nieuw Europees onderzoeksproject, My Personal Breast Screening, gaat na hoe screening persoonlijker en gerichter aangepakt kan worden. Prof. dr. Chantal Van Ongeval en prof. Ann Van den Bruel geven duiding.

1 op de 9 vrouwen in ons land krijgt ooit te horen dat ze borstkanker heeft, België is daarmee koploper in de wereld. Oktober is de internationale actiemaand in de strijd tegen borstkanker, en ook NINA doet mee: de hele maand lang brengen we de moedigste, strafste en meest informatieve artikels over borstkanker. 

Sinds 2001 kunnen alle Belgische vrouwen van 50 tot en met 69 jaar om de twee jaar gratis hun borsten laten onderzoeken in het kader van het Bevolkingsonderzoek Borstkanker. Ook in de rest van Europa maakt borstkankerscreening deel uit van landelijk georganiseerde screeningssystemen. Daarbij wordt slechts één risicofactor in rekening genomen: de leeftijd; Afhankelijk van het land worden er om de één tot drie jaar mammografieën aangeboden. Zo’n mammografie – een röntgenfoto van de borsten – brengt het borstklierweefsel in kaart en helpt zo mogelijke afwijkingen detecteren. 
“De huidige opsporing­sprogramma’s zijn gebaseerd op studies uit de jaren 80, waarin ontdekt werd dat de helft van de borstkankers voorkomt tussen de leeftijd van 50 en 69 jaar en borstkankerscreening de kans op overleving in deze leeftijdsgroep verhoogt. Daardoor werd screenen op basis van leeftijd op zowel biologisch als economisch vlak lang als de efficiëntste strategie ­beschouwd”, verduidelijkt prof. Chantal Van ­Ongeval, diensthoofd radiologie in het UZ Leuven. “Maar recentere studies brachten andere parameters aan het licht: naast leeftijd en levensstijlfactoren blijken ook ­genetische voorbeschiktheid en dicht borstweefsel belangrijke risico­factoren.”

Speeksel en borstweefsel 

Dat vrouwen die erfelijk belast zijn met een mutatie in een BRCA-gen een groter risico lopen om borst- of eierstokkanker te ontwikkelen, is al bekend sinds de ­jaren 90. Maar tot voor kort was het niet duidelijk wat er precies voor zorgt dat ze daadwerkelijk kanker krijgen. Bovendien zijn er ook heel wat families waarin borstkanker vrij vaak voorkomt, maar waar er geen genetische afwijkingen gevonden worden.
Prof. Van Ongeval: “Honderden genen spelen een rol in het ontstaan van kanker. Achterhalen wie het daadwerkelijk krijgt en waarom dat zo is, is dan ook een bijzonder complexe puzzel. Een vijftal jaar geleden ontdekten wetenschappers een belangrijk nieuw puzzelstuk in de vorm van SNP’s (uitgesproken als ‘snips’, kort voor single-nucleotide polymorphism, red.) Dat zijn heel kleine afwijkingen in het DNA-materiaal die gelinkt kunnen worden aan bepaalde types kanker, waaronder borstkanker. Eén enkele SNP verhoogt het risico op kanker minimaal. Maar bij sommige mensen vonden de onderzoekers veel van die SNP’s, die gecombineerd voor een significant verhoogd risico zorgden. Een speekselanalyse volstaat om ze in kaart te brengen.” 

Vrouwen met heel dicht borstweef­sel hebben een verhoogde kans op borstkan­ker.prof. Chantal Van ­Ongeval, diensthoofd radiologie UZ Leuven

De tweede nieuwe risicofactor is de borstdensiteit. “Vrouwen met heel dicht borstweefsel hebben een verhoogde kans op borstkanker. Een bijkomend probleem is dat dit dichte klierweefsel het ook moeilijker maakt om aanwezige tumoren op te sporen via een mammografie.”
Hoe het komt dat de ene vrouw dichter klierweefsel heeft dan de andere, wordt momenteel volop onderzocht. “Genetische aanleg en hormonale factoren hebben sowieso een invloed”, stelt prof. Van Ongeval. “Bij 80 ­procent van de vrouwen die nog regelmatig menstrueren, is de borstdensiteit bijvoorbeeld nog hoog. Na de menopauze zakt het aantal vrouwen met dicht borstklierweefsel tot 10 à 20 procent. Waarschijnlijk speelt ook de gynaecologische voorgeschiedenis een rol, zoals de leeftijd waarop een vrouw haar eerste kind kreeg en of ze borstvoeding gaf of niet. Mogelijk heeft ook de aanwezigheid van fijnstof in de omgeving een impact, maar dat moet nog verder onderzocht worden.” 
Deze nieuwe bevindingen leggen de tekortkomingen van de huidige screeningsstrategie bloot. “Enerzijds heb je een grote groep vrouwen die laag scoren op de voornaamste risicofactoren, en dus eigenlijk te vaak ­onderzocht worden. Anderzijds heb je een kleinere groep vrouwen die momenteel te weinig gecontroleerd worden en gebaat zouden zijn met een jaarlijkse controle en aanvullend onderzoek met echografie of MRI.” 

Risicoprofiel

Het antwoord op dat probleem presenteert zich mogelijk in de vorm van MyPeBS – ­oftewel My Personal Breast Screening. De wetenschappers achter deze Europese ­klinische studie willen een methode ontwikkelen om borstkanker efficiënter op te sporen. Het onderzoek loopt in België, Frankrijk, Israël, Italië, het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Voor Vlaanderen zijn het UZ Leuven en het UZ Brussel de deelnemende testcentra.
In Leuven begeleidt prof. Van Ongeval samen met dr. Machteld Keupers het project. “Kan een gepersonaliseerde aanpak het aantal nieuwe gevallen van invasieve borstkankers nog verder terugdringen dan de standaardscreening? Dat is de grote hamvraag achter deze studie. De MyPeBS-strategie houdt niet alleen rekening met de leeftijd, zoals in het huidige screeningsprogramma, maar meet ook het individuele risico om borstkanker te ontwikkelen. Dat wordt geëvalueerd op basis van drie criteria: de persoonlijke en familiale voorgeschiedenis, de borstdichtheid op de mammografie en de genetica.” 
In de zes deelnemende landen zullen 85.000 vrouwen vier jaar lang opgevolgd worden. “Eerst gaan we op basis van een vragenlijst en verkennend gesprek na of aan de deelnemingsvoorwaarden voldaan is. Vrouwen die genetisch belast zijn met een van de borstkankergenen of al eerder borstkanker hadden, komen bijvoorbeeld niet in aanmerking. Voldoet een kandidate aan de criteria, dan wordt ze willekeurig in de studie- of controlegroep ingedeeld. Wie in die laatste groep zit, wordt gescreend volgens de huidige richtlijnen. In de studiegroep screenen we volgens de gepersonaliseerde aanpak.” 

Voor wie tot de lage risico­groep behoort, volstaat een controle om de vier jaar, terwijl vrouwen met een hoog risicopro­fiel aangeraden worden om hun borsten jaarlijks te laten checken.prof. Chantal Van ­Ongeval, diensthoofd radiologie UZ Leuven

“Op basis van hun borstdensiteit en het resultaat van hun speekselstaal, stellen we voor deze vrouwen een persoonlijk risicoprofiel en bijbehorend screeningsschema op. We hanteren daarbij vier categorieën, die variëren volgens het ingeschat risico op invasieve borstkanker. Voor wie tot de lage risicogroep behoort, volstaat een controle om de vier jaar, terwijl vrouwen met een hoog risicoprofiel aangeraden worden om hun borsten jaarlijks te laten checken. Hebben ze een hoge borstdensiteit, dan krijgen ze een aanvullende echografie. Een kanttekening: we proberen iemands risico zo nauwkeurig mogelijk te bepalen, maar dat wil onder geen beding zeggen dat je sowieso ziek zal worden. Het geeft je vooral meer gerichte informatie.” 

Een nauwkeuriger visnet

Door gerichter te gaan screenen, wil MyPeBS een aantal zwakke punten van de huidige aanpak wegwerken. “Het principe blijft hetzelfde: hoe sneller we een kwaadaardige tumor kunnen opsporen, hoe beter de prognose. Op dat vlak heeft de huidige strategie zeker haar nut al bewezen, in de vorm van lagere sterftecijfers en minder zware behandelingen. Daartegenover staan een aantal werkpunten en nadelen. Vergelijk het met vissen: momenteel gebruiken we bij iedere patiënt hetzelfde net. Daardoor is er enerzijds wat bijvangst, in de vorm van valspositieve resultaten en overdiagnoses. Anderzijds glippen er heel wat tumoren door de mazen van het net: vooral vrouwen met dicht borstweefsel ontdekken vaker tussen twee mammografieën door een kanker.”

Als er minder vrouwen tweejaar­lijks gescreend hoeven te worden, komt er budget vrij dat voor andere doeleinden gebruikt kan worden, zoals leefstijl­pre­ven­tie of gratis echo’s.prof. Chantal Van ­Ongeval, diensthoofd radiologie UZ Leuven

“Met de gepersonaliseerde aanpak hopen we die nadelen zoveel mogelijk te minimaliseren. Extra voordeel: als er minder vrouwen tweejaarlijks gescreend hoeven te worden, komt er budget vrij dat voor andere doeleinden gebruikt kan worden, zoals leefstijlpreventie of gratis echo’s voor vrouwen met dicht borstweefsel.” 
In de Verenigde Staten, waar vrouwen vanaf hun 40ste aangeraden worden om hun borsten jaarlijks te laten checken, loopt intussen een soortgelijk project: de WISDOM-studie (Women Informed to Screen Depending on Measures of Risk). Wat voor bh’s geldt, geldt dus misschien ook voor borstkankerscreenings: one size doesn’t fit all.

To screen or not to screen? De geïnformeerde keuze

Momenteel kan je je in ons land gratis ­preventief laten screenen op drie types kanker: borstkanker, baarmoederhalskanker en dikkedarmkanker. Wie in aanmerking komt voor het onderzoek, krijgt thuis een uitnodiging toegestuurd. Ook voor prostaatkanker bestaat er al even een screeningstool (de PSA-test, een soort bloedonderzoek), maar het gebruik ervan staat al even ter discussie. Wat recenter is de ophef over longkankerscreening. Door actief op de ziekte te jagen met CT-scans, zouden er een kwart minder longkankerdoden vallen. Toch zijn er in België nog geen concrete plannen om zo’n bevolkingsonderzoek in te voeren. Heel wat mensen snappen er niets meer van: hoe meer risico’s je kan uitsluiten, hoe beter. Toch?
“Wereldwijd beweegt er momenteel heel wat rond longkankerscreening, omdat een aantal studies aantonen dat het een positief effect heeft”, kadert professor huisartsengeneeskunde Ann Van den Bruel. “In de gescreende groep zou het risico op overlijden door longkanker ­gemiddeld lager liggen dan in de niet-gescreende groep. Maar: aan het einde van de rit lag het totale aantal overlijdens niet lager. Mensen stierven dus nog steeds op dezelfde leeftijd, maar aan andere aandoeningen. Tel daarbij op dat een CT-scan de zorgverzekering heel wat kost, én dat zo’n screening heel wat ethische vragen oproept. Wie ga je dan screenen, iedereen of alleen de rokers? Wat is het effect van zo’n scan op het rookgedrag? Mogelijk zijn de onderzochte personen na elke negatieve scan minder gemotiveerd om te stoppen met roken… Wat wel vaststaat, is dat screenen op longkanker een kostelijk verhaal is.” 
Prof. Van den Bruel merkt ook in haar eigen praktijk dat er heel wat misverstanden leven over screenings. “Heel wat patiënten zijn ervan overtuigd dat screenings per definitie een preventiemaatregel zijn. Dat kan je hen niet kwalijk nemen: wij als artsen hebben ze zo in de markt gezet. Nu, in het geval van dikkedarm- of baarmoederhalskanker valt daar nog iets voor te zeggen. Het onderzoek is er namelijk op gericht om het voorstadium van die aandoeningen op te sporen, en kan dus als een preventieve actie beschouwd worden.” 

Overdiagno­se blijft een groot probleem. Zo’n screening kan de snelgroei­en­de tumoren niet altijd van de traaggroei­en­de exemplaren onderschei­den.prof. Ann Van den Bruel, professor huisartsengeneeskunde

“Maar bij borst- of prostaatkanker zit het toch anders: daar ga je bij een gezond persoon actief op zoek naar de ziekte, waardoor de kans om kankerpatiënt te worden net verhoogt. Soms ten ­­onrechte: overdiagnose blijft een groot probleem. Zo’n screening kan de snelgroeiende tumoren niet altijd van de traaggroeiende exemplaren onderscheiden, waardoor er soms onnodig wordt behandeld – met alle negatieve gevolgen voor de patiënt van dien. Een nadeel dat veel vaker voorkomt, is het krijgen van een valspositieve diagnose. Uit onderzoek blijkt dat de psychologische impact daarvan onderschat wordt: in plaats van opgelucht te zijn omdat er niets aan de hand is, blijven heel wat mensen piekeren. Wat als ze toch iets ­gemist hebben?” 
Volgens huisartsenvereniging Domus Medica hebben er per 1.000 gescreende vrouwen 34 een verdacht mammogram. Zij ondergaan verder onderzoek en verdere beeldvorming zoals echografie. Acht vrouwen daarvan moeten een biopsie ondergaan. Bij die biopsie wordt bij vier vrouwen daadwerkelijk een kankergezwel vastgesteld.

Er mag nog sterker benadrukt worden dat deelname eraan een individue­le keuze is, en geen algemene verplich­ting.prof. Ann Van den Bruel, professor huisartsengeneeskunde

Dat screeningsprogramma’s persoonlijker en dus efficiënter worden, noemt prof. Van den Bruel een goede evolutie. Maar: er mag nog sterker benadrukt worden dat deelname eraan een individuele keuze is, en geen algemene verplichting. “De persoonlijke keuzevrijheid van de patiënt moet centraal staan.” 
Maar er is meer. “Een ander pijnpunt van bevolkingsonderzoek is dat het maar een deel van de bevolking bereikt. En elke euro die je aan zo’n screening uitgeeft, kan je natuurlijk niet aan preventie uitgeven. Op het vlak van leefstijl blijft roken de ­belangrijkste risicofactor voor kanker én heel wat andere aandoeningen. Laten we dus maximaal inzetten op rookstopbegeleiding en ­tabakspreventie.” 

MyPeBS is een Europees onderzoeksproject dat de huidige borstkankerscreeningsstrategie, die gebaseerd is op leeftijd, vergelijkt met een nieuwe screeningsstrategie op basis van ­individueel risico. Alle info: mypebs.eu.

BRON: https://www.hln.be/fit-en-gezond/mammografie-op-maat-gepersonaliseerde-borstkankerscreening-is-in-de-maak-er-glippen-nog-steeds-veel-tumoren-door-de-mazen-van-het-net~a2efbdd7/

Er ontglippen zeker nog teveel vrouwen. Juist omdat ze met een leeftijdsgroep werken. Maar men mag niet vergeten dat borstkanker ook voorkomt bij jongere vrouwen. Ook stellen veel vrouwen het uit om een mammografie te laten uitvoeren. Het is toch ook een pijnlijke zaak hoor ik zeggen. En niet alles zal er op zo een mammo te zien zijn. Dan is het toch nuttig om dit onder de noemer te brengen.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

ALS VROUW MOET JE DURVEN OM MEER TE CHECKEN DAN JE BORSTEN ALLEEN

Waarom je meer dan je borsten moet laten checken: “Door onwetendheid over vulva- en vaginakanker blijven veel vrouwen met symptomen rondlopen”

Vandaag, op 4 februari, is het Wereldkankerdag. Een goede aanleiding om gynaecologische kankers te belichten. Dat is nodig, want voor veel mensen zijn ze nog een onbekend fenomeen. Had jij bijvoorbeeld al gehoord van vagina- of schaamlipkanker? Was jij op de hoogte dat de anticonceptiepil beschermend kan werken? En wist je dat sommige vrouwen vatbaarder zijn voor baarmoederhalskanker? Gynaecoloog Johan Van Wiemeersch en oncoloog Xuan Bich Trinh vertellen alles wat je moet weten over vrouwenkankers. “Een gynaecologisch onderzoek kan de aandoeningen aan het licht brengen. Daarom benadrukken artsen het belang van een regelmatige check-up.”

Je denkt: mij zal het niet overkomen. En toch: het gebeurt in de ‘beste families’. Denk maar aan de 34-jarige momblogger Lara Switten uit ­Beringen: toen ze in oktober 2020 het nieuws kreeg dat ze baarmoederhalskanker had, deelde ze dat eerlijk met haar tienduizenden volgers op Instagram. En ook tv-presentator Dieter Coppens vertelde in december heel openhartig op Radio 1 hoe bij zijn vrouw Rut baarmoederhalskanker werd vastgesteld. Het komt dus vaker voor dan je denkt.
Zo’n 3.200 vrouwen in België worden jaarlijks getroffen door gynaecologische kanker. Toch is de onwetendheid erover groot: had je bijvoorbeeld al eens over vulvakanker gehoord? Net dat gebrek aan kennis zorgt ervoor dat vrouwen soms te lang met symptomen blijven rondlopen. Bovendien laten we niet graag in ons broekje kijken: schaamte houdt nog steeds heel wat vrouwen tegen om met hun klachten naar een arts te stappen. Of om zich regelmatig te laten onderzoeken. Omdat gynaecologische tumoren niet altijd gepaard gaan met duidelijke symptomen, is screening nochtans levensnoodzakelijk. De meeste kankers zijn namelijk relatief goed te behandelen als ze tijdig worden ontdekt. Daarom: een overzicht.

Check-up: kende je deze vrouwenkankers al?

BAARMOEDERKANKER

Kanker van het baarmoederslijmvlies is de op vier na meestvoorkomende vrouwenkanker. De aandoening treft vooral oudere vrouwen: 95 procent komt voor na de leeftijd van 50 jaar. Obesitas is een belangrijke risicofactor, legt gynaecologisch oncoloog Xuan Bich Trinh (UZA) uit. “In de meeste gevallen is deze kanker te wijten aan een verhoogde of verlengde blootstelling aan het hormoon oestrogeen. Na de menopauze maak je minder oestrogenen aan, maar niet als je obees bent. In het vetweefsel worden hormonen aangemaakt. Meer vetweefsel zorgt voor meer hormoonproductie, en dus zal de oestrogeenspiegel – en dus het risico op baarmoederkanker – stijgen. Ook een hoge bloeddruk en suikerziekte – aandoeningen die vaak gepaard gaan met obesitas – vormen uitlokkende factoren.”
In bepaalde gevallen is er sprake van erfelijke aanleg. “Het erfelijke lynchsyndroom verhoogt de kans op ­­darm- en baarmoederkanker. Vrouwen die drager zijn van een afwijking in het BRCA1-gen (een van de zogenaamde borstkankergenen) hebben ook een verhoogd risico.”

De anticoncep­tie­pil of hormoonspi­raal kan bescher­mend werken.Xuan Bich Trinh, Gynaecologisch oncoloog (UZA)

De anticonceptiepil of hormoonspiraal kan beschermend werken. Prof. Trinh: “Vooral dan het hormoon progesteron in de pil of het spiraal. In zeldzame gevallen wordt het ook ingezet tijdens de behandeling: dit ­gebeurt alleen bij jonge vrouwen die nog een kinderwens ­hebben. Omdat dit type kanker vooral oudere vrouwen treft, is de ­meestvoorkomende behandeling het operatief ­wegnemen van de baarmoeder en de eierstokken. ­Tegenwoordig kan dat via een kijkoperatie, waardoor de operatie een pak minder ingrijpend is dan de hysterectomie van weleer.” 
Omdat de symptomen al vroeg de kop opsteken, wordt baarmoederkanker vaak vastgesteld in een beginstadium. De belangrijkste signalen zijn ­ongewone vaginale bloedingen (ook na de menopauze), bloedverlies na het vrijen en etterige of bloederige ­vaginale afscheiding. De aandoening kan opgespoord worden via echografie.

BAARMOEDERHALSKANKER

Primaire preventie

Wereldwijd is baarmoederhalskanker de op twee na meestvoorkomende kanker bij vrouwen, en van de gynaecologische kankers is het de meest frequente. België kan relatief gunstige cijfers voorleggen op dat vlak, met dank aan het HPV-vaccin en screeningsprogramma’s. Toch valt de ­diagnose jaarlijks zo’n zeshonderd keer. Een enorm spijtige zaak, benadrukt gynaecoloog Johan Van Wiemeersch (GZA), tevens de vicevoorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie. “Tegenwoordig hebben we namelijk alles in huis om baarmoederhalskanker te voorkomen en tijdig op te sporen.” 
Die preventie begint al op jonge leeftijd: momenteel worden alle Belgische meisjes gratis gevaccineerd in het eerste jaar middelbaar onderwijs. Maar waarom ze dat spuitje krijgen, weten ze niet goed. Meer dan 40 procent van de tienermeisjes hoort het in Keulen donderen als de term ‘HPV’ valt, terwijl 53 procent ervan overtuigd is dat het een zeldzaam virus is (*). Nochtans raakt zo’n 80 procent van de seksueel actieve vrouwen én mannen een of meerdere keren in hun leven besmet met HPV. 

Het lichaam slaagt er meestal in om het humaan papilloma­vi­rus zelf op te ruimen, zoals het dat doet met een verkoud­heid.Johan Van Wiemeersch, Gynaecoloog (GZA) en vicevoorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie

“HPV staat voor ‘humaan papillomavirus’, dat baarmoederhalskanker, genitale wratten en andere kankers kan veroorzaken. Het is een uiterst besmettelijk, seksueel overdraagbaar virus”, legt dr. Van Wiemeersch uit. Sinds september 2019 krijgen ook jongens het HPV-prikje gratis aangeboden. Een cruciale stap in de strijd tegen baarmoederhalskanker, omdat zij meisjes via seksueel contact met het virus kunnen besmetten en zelf ook risico lopen om onder andere kankers aan anus, penis, mond- en keelholte te krijgen. Eén kanttekening: besmetting leidt niet automatisch tot erger. “Het lichaam slaagt er meestal in om het virus zelf op te ruimen, zoals het dat doet met een verkoudheid. Van alle HPV-infecties verdwijnt de overgrote meerderheid – zo’n driekwart – spontaan binnen de twee jaar.” 

(*) Bron: enquête Ipsos in ­opdracht van MSD België 

Secundaire preventie

Eén procent van de vrouwen die drager zijn van HPV, ontwikkelt baarmoederhalskanker. “Het vaccin biedt een beschermingsgraad van 75 à 80 procent.” Dat je ingeënt bent tegen HPV, maakt screening dus zéker niet overbodig. “Met een uitstrijkje sporen we onrustige cellen in je baarmoederhals op die mogelijk kwaadaardig kunnen worden. Je start er het best mee vanaf het moment dat je seksueel actief bent”, adviseert dr. Van Wiemeersch. “Herhaal het vervolgens minstens om de drie jaar, zeker als je wisselende seksuele contacten hebt. Klachten van tussentijds bloedverlies, bloederige vaginale afscheiding of bloedverlies na seks kunnen een reden zijn om een extra uitstrijkje te maken.”
Dat er HPV wordt gedetecteerd, hoeft geen reden te zijn voor paniek: “De weg van een HPV-besmetting naar kanker is een proces dat tientallen jaren kan duren en bovendien tijdig gestopt kan worden. Een letsel dat nog in het voorstadium van kanker verkeert, kan bijvoorbeeld lokaal met een LEEP-conisatie behandeld worden: met een ­metalen lusje worden de afwijkende cellen verwijderd.” 
Alle preventieve maatregelen ten spijt sterven er ook in ons land nog steeds vrouwen aan baarmoederhalskanker. Dit type kanker kent drie pieken, respectievelijk rond het 35ste, 50ste en 70ste levensjaar, maar komt vooral voor in de vruchtbare periode. “Recent zag ik een patiënte van rond de veertig. Ze kwam langs voor haar allereerste gynaecologisch onderzoek en had geen klachten. Bij haar werd een vergevorderde, inoperabele tumor vastgesteld. Onderschat dus het belang van een uitstrijkje niet.”

Toekomstmuziek

Ongeveer twee op de drie vrouwen lieten zich vorig jaar via een uitstrijkje screenen op baarmoederhalskanker. Sinds kort bestaat er een selftestkit voor HPV. Dr. Van ­Wiemeersch: “Met de zelfafnameset kan een vrouw zelf ­vaginaal materiaal afnemen en dat naar het lab sturen. De test kan de participatiegraad bij vrouwen verhogen, maar momenteel staat de technologie nog in haar kinderschoenen.”

EIERSTOKKANKER

Prof. Trinh: “Eigenlijk is die naam niet helemaal correct: meestal ontstaat de kanker niet in de eierstok zelf, maar in de eileiders, waar cellen zich ongecontroleerd vermenigvuldigen en een kwaadaardig gezwel vormen. Het is dus een gecombineerde aandoening, die vaak heel lang symptoomloos blijft.”

Eierstok­kan­ker wordt ook ‘the silent killer’ genoemd.Johan Van Wiemeersch, Gynaecoloog (GZA) en vicevoorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie

Dr. Van Wiemeersch: “Eierstokkanker wordt daarom ook ‘the silent killer’ genoemd: slechts in een kwart van de gevallen wordt de tumor tijdig ontdekt. Bij 75 procent is dat niet het geval, waardoor een intensieve operatie en chemotherapie noodzakelijk zijn. De oorzaak van eierstokkanker is niet bekend. Statistisch gezien komt het vaker voor bij vrouwen die geen of weinig kinderen kregen en die in het verleden met vruchtbaarheidsstoornissen kampten. De aandoening piekt bij vrouwen van midden de vijftig, maar kan op alle leeftijden voorkomen. Genetische aanleg speelt soms een rol: mutaties in het BRCA1-gen en ­BRCA2-gen geven een sterk verhoogde kans op borst- en eierstokkanker.”
Als er klachten voorkomen, zijn die veelal aspecifiek, zoals vaker dan normaal moeten plassen, obstipatie of zwelling van de buik. Een vermoeden van eierstokkanker kan tegenwoordig bevestigd worden via een bloedtest. Dr. Van Wiemeersch: “Eierstokkankercellen maken de stof CA 125 aan en geven die af in het bloed: het is een tumormarker.”
Er is ook goed nieuws: over de hele wereld daalt het aantal doden door eierstokkanker. België liet tussen 2002 en 2012 een daling met 21 procent optekenen. Deels dankzij het stijgende gebruik van de pil. Dr. Van Wiemeersch: “De hormonale samenstelling van de anticonceptiepil speelt hier geen rol. Het beschermend mechanisme zit hem in de onderdrukking van de eisprong.” Ook borstvoeding geven zou het risico op eierstokkanker verlagen.

VULVAKANKER

Prof. Trinh: “Dat is een vrij zeldzame gynaecologische kanker die de uitwendige geslachtsdelen treft, waaronder de schaamlippen en de clitoris. Ook hier kan een HPV-infectie een uitlokkende factor zijn. Het ontwikkelingsproces duurt vrij lang, waardoor de prognose meestal gunstig is en een eenvoudige heelkundige ingreep volstaat. De duidelijkste symptomen zijn afwijkende, zwerende gezwelletjes, vlekjes en aanhoudende irritatie. Vulvakanker is, in tegenstelling tot HPV, niet besmettelijk. Het HPV-vaccin heeft als bijkomend voordeel dat het ook de kans op vulva- en vaginatumoren beperkt.” 
“Vulvakanker kan ook uit de dermatologische afwijking lichen sclerosis ontstaan, waarbij de huid van de schaamlippen witter en harder wordt. Deze vorm komt het vaakst voor. De gynaecoloog kan de aandoening meestal gemakkelijk herkennen.”

VAGINAKANKER

Nog zeldzamer is vaginakanker, waarbij het kwaadaardige gezwel inwendig ontstaat. Jaarlijks krijgen ongeveer veertig vrouwen in België de ­diagnose. Meestal bestaat de behandeling uit chirurgie of radiotherapie. Dr. Van Wiemeersch: “De eerste symptomen van vaginakanker zijn meestal abnormaal bloedverlies en afscheiding die anders is dan je gewend bent. Soms kan er ook pijn ontstaan. Een besmetting met HPV en een verminderde afweer – bijvoorbeeld door roken – vergroten de kans op het krijgen van vaginakanker.”

Wat je zelf kan doen

• Anders dan bij baarmoederhalskanker wordt er niet preventief gescreend op baarmoederkanker, eierstokkanker, vulvakanker en vaginale kanker. “Een gynaecologisch onderzoek kan de aandoening wel aan het licht brengen. Daarom benadrukken artsen het belang van een regelmatige check-up.”

• Wie gezond leeft, loopt veel minder risico om kanker te krijgen. Door gezond te eten, alcoholgebruik te matigen en voldoende te bewegen, zou een derde van de kankergevallen voorkomen kunnen worden, stelt de Stichting tegen Kanker.

• Nog een belangrijke tip: stop met roken. Prof. Trinh: “Onderzoek wijst uit dat bij rokers het afweersysteem minder goed werkt. Het lichaam heeft dan meer moeite om een HPV-besmetting op te ruimen. Bij baarmoederhalskanker, vulva- en vaginakanker kan een HPV-infectie een uitlokkende factor zijn.”

BRON: https://www.hln.be/fit-en-gezond/waarom-je-meer-dan-je-borsten-moet-laten-checken-door-onwetendheid-over-vulva-en-vaginakanker-blijven-veel-vrouwen-met-symptomen-rondlopen~adf70fba/

We hebben het altijd of het geregeld nakijken of checken van de borsten. Maar eigenlijk moet een vrouw meer dan dat controleren. Het is daarom niet overbodig om geregeld een uitstrijkje te laten nemen. Zodat de gynaecoloog ook de onderkant goed kan controleren. Voorkomen is in de geval nog altijd het beste. Een vrouwelijk lichaam zit nu eenmaal complexer in elkaar. Daarom is het voor jezelf verstandig om je lichaam optimaal te kennen. En ook durven jezelf onderaan te voelen. Dat begint bij je buik je venusheuvel en ja vrouw ook tussen je benen. Ze kan jezelf aanvoelen of er iets veranderd. Mocht je iets aanvoelen kan je altijd en voor alle zekerheid een afspraak maken bij je arts of gynaecoloog.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

BORSTKANKERPATIËNT ONTHOUDT MEER ALS ARTS EMPATHIE TOONT

Patiënten die ongeneeslijke borstkanker hebben, onthouden meer informatie over hun behandeling als hun arts meer empathie toont in het gesprek.

Dat blijkt uit onderzoek van Universiteit Leiden, in samenwerking met onderzoeksinstituut Nivel. Publicatie in Patient Education and Counseling. Het onderzoek is gepubliceerd in het journal Patient Education and Counseling.
Patiënten die ongeneeslijk ziek zijn, moeten bij elk gesprek met hun arts veel informatie onthouden. Maar ze onthouden – waarschijnlijk door stress – maar zo’n 20 tot 60 procent van de informatie die de arts hen vertelt, zo blijkt uit onderzoek. Psycholoog Liesbeth van Vliet van de afdeling Gezondheids-, Medische en Neuropsychologie van de Universiteit Leiden wist uit andere studies dat empathie een manier kan zijn om stress en angst te verlagen. Daarom onderzocht ze, samen met haar collega’s en onderzoekers van onderzoeksinsituut Nivel, in een klinische setting of empathie invloed heeft op hoeveel informatie patiënten onthouden.

Opname van gesprekken

De onderzoekers maakten bij 41 patiënten opnames van een uitslaggesprek met hun arts – uiteraard met toestemming. Eenmaal thuis vulden de patiënten een vragenlijst in over wat de arts verteld had. “Door de vragenlijst te vergelijken met de audio-opname van het gesprek, konden we vaststellen hoeveel van de informatie de patiënt had onthouden,”aldus Van Vliet op de site van de universiteit. De audio-opname werd door de onderzoekers ook gebruikt om te scoren hoe empathisch de arts zich uitte in het gesprek.
“We ontdekten dat wanneer een arts meer empathie toonde naar de patiënt, zij significant meer informatie onthield uit het gesprek. En dan vooral informatie over de behandeldoelen of beoogde positieve effecten van de behandeling tegen borstkanker.” Opvallend genoeg vonden Van Vliet en collega’s geen link met het verminderen van angst door de meer empathische houding. “Dus het onderliggende mechanisme waardoor empathie dit effect heeft, weten we helaas nog niet.”

De kracht van empathie

Het onderzoek toont volgens Van Vliet de kracht van empathie aan. “Het is echt belangrijk dat artsen empathie tonen, en niet alleen omdat patiënten zich daardoor beter voelen. Het helpt de patiënt ook bij het onthouden van informatie van de arts. Dat is van groot belang, zeker nu patiënten steeds meer geacht worden actief mee te beslissen over hun eigen behandeling.”

BRON: https://www.msn.com/nl-be/gezondheid/medisch/borstkankerpati%c3%abnt-onthoudt-meer-als-arts-empathie-toont/ar-BB1aUswn?li=BBDNPrw

Empathie is inlevingsvermogen is altijd belangrijk. Je als arts in te leven in het gevoel van de patiënt. Ze gaan zich ook beter voelen. Maar ook aanvaarden wat ze hebben en doorstaan. Dit is niet alleen zo met borstkanker maar met iedere ziekte. Al vergeten vaak artsen dit en voelen patiënten zich er niet goed bij. Omdat men geen klare taal spreekt. Omdat men oppervlakkig is vaak over wat de behandeling inhoud. Maar als een arts mee leeft dan komt dit anders over en zal het ook meer aanvaard worden.
Ook naar de naasten mag dit niet vergeten worden. Dat het ook voor hen een belangrijke rol in heel het proces is.
Het is gewoon weg laten voelen dat je meeleeft.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

STEUN VOOR NAASTEN VAN BORSTKANKERPATIËNTEN SCHIET TE KORT

Naasten van borstkankerpatiënten hebben meer hulp nodig om hun dierbare te ondersteunen. Slechts één op de tien naasten werd door een zorgverlener hulp aangeboden, terwijl dit standaard zou moeten gebeuren. Dit blijkt uit onderzoek van Borstkankervereniging Nederland.

Uit het onderzoek blijkt verder dat gemiddeld bijna de helft (45 procent) van de partners, kinderen, familie, vrienden en collega’s van borstkankerpatiënten zich overbelast voelt vanwege de ziekte van hun dierbare. Daarnaast hebben de meeste naasten hebben behoefte aan emotionele steun (87 procent). Bij naasten onder de 40 jaar (inclusief kinderen) is dit bijna iedereen (96 procent). Een kwart van de naasten kreeg geen ondersteuning, terwijl daar wel behoefte aan was. Ook blijkt dat bijna vier op de tien aandacht hebben gemist (36 procent).
Naasten geven aan dat zij behoefte hebben aan verschillende soorten steun, zoals een luisterend oor, helpen omgaan met emoties zoals angst, onzekerheid en verdriet en ook af en toe een uitje om de zinnen te verzetten. Bijna één op de vijf heeft praktische en lichamelijke ondersteuning nodig. Onder mensen met betaald werk heeft bijna een derde behoefte aan steun op werkgebied.

Steun en toeverlaat

“Uit verhalen van mensen met borstkanker, mensen met erfelijke aanleg voor borstkanker en hun naasten, horen wij geregeld dat er van naasten veel wordt gevraagd”, zegt BVN-directeur Cristina Guerrero Paez. “Zij zijn steun en toeverlaat en regelen vaak allerlei praktische zaken, terwijl dagelijkse dingen als werk en andere verplichtingen gewoon doorgaan. Zie dan maar eens zelf op de been te blijven. “
Guerrero Paez vervolgt: “De uitkomst van dit onderzoek bevestigt wat wij al langer dachten: steun voor naasten schiet tekort. Nu we deze cijfers hebben, gaan wij ons richten op goede informatie voor naasten over waar zij steun kunnen krijgen. Ook zullen we de uitkomst delen met zorgverleners en met hen bespreken welke verbeteringen er nodig zijn. Allemaal met als doel om aandacht te geven aan mensen die het zo hard nodig hebben.”

Borstkankermaand

‘Borstkanker heb je niet alleen’ is het thema van de borstkankermaand oktober, die op 1 oktober tijdens een bijeenkomst van Borstkankervereniging Nederland in het World Forum The Hague door koningin Máxima wordt geopend. Voorafgaand aan de jaarlijkse borstkankermaand deed Borstkankervereniging Nederland onderzoek naar de positie van naasten.

BRON: https://www.msn.com/nl-be/gezondheid/medisch/steun-voor-naasten-van-borstkankerpati%c3%abnten-schiet-tekort/ar-BB19Beqc?li=BBDNPrw

Hier ben ik helemaal eens mee. Naasten krijgen soms niet de nodige hulp en weten dan ook niet goed hoe om te gaan met de persoon. Voor de persoon zelf is het al heel moeilijk om het te aanvaarden. Dan heb je nog eens om het met je naasten te delen. Ook zouden tijdens de behandeling de naasten beter moeten betrokken worden. Ze blijven vaak met vragen zitten. Maar ook psychisch kan dit zwaar zijn. Zeker als het gaat bij een borstamputatie. Als een patiënt deze diagnose krijgt is het ook belangrijk om beide hun vragen te beantwoorden.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

DE MEEST VOORKOMENDE KANKERS

Wat zijn de meest voorkomende kankers en hoe kan je ze herkennen? Dokters geven uitleg

Medisch advies Of het nu borst-, long- of prostaatkanker is: volgens specialisten is het bijzonder belangrijk dat een eventuele kankerdiagnose in een zo vroeg mogelijk stadium gesteld wordt. De Stichting tegen Kanker slaat daarom alarm. Ze roept op om medische afspraken of onderzoeken niet uit te stellen wegens de coronacrisis, ook al is de nabije toekomst nog onzeker. Moet je je nu zorgen maken en een afspraak vastleggen? Vijf specialisten belichten de vijf meest voorkomende kankers in ons land en vertellen hoe je ze kan herkennen.

Prostaatkanker

Wie is risicopatiënt?

Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij Belgische mannen. Dr. Charles Van Praet, uroloog UZ Gent: “Het gaat van weinig agressieve letsels, waarvoor enkel opvolging nodig is, over lokale letsels zonder uitzaaiingen, die behandeld worden via een operatie of bestraling, tot uitgezaaide prostaatkanker. Die laatste is de agressieve, terminale fase.”
Prostaatkanker komt vaker voor bij oudere mannen. “We raden dan ook aan dat mannen vanaf 50 jaar zich jaarlijks of om de twee jaar laten testen. Dat gebeurt door een bloedcontrole en door aan de prostaat te voelen, door de huisarts of de uroloog.”

Bij een uitgezaaide prostaatkanker kan er zich rugpijn voordoen, maar in die fase is de kanker al ver gevorderd

Dr. Charles Van Praet, uroloog UZ Gent

Hoe herken je de signalen?

Het slechte nieuws is dat prostaatkanker geen echte symptomen kent. “Dit in tegenstelling tot andere urologische kankers als blaaskanker, waarbij de patiënt bloed kan plassen, of teelbalkanker, waarbij een pijnloos gezwel in de teelbal kan gevoeld worden. Bij een uitgezaaide prostaatkanker kan er zich rugpijn voordoen, maar in die fase is de kanker al ver gevorderd. Actieve opsporing is dus de beste manier om prostaatkanker in een vroeg en geneesbaar stadium te ontdekken.”

Borstkanker

Wie is risicopatiënt?

Borstkanker doet zich voor wanneer een cel in de borst kwaadaardige eigenschappen krijgt. Dr. Laure Nuytemans, medisch oncoloog AZ Groeninge: “Dat is de eerste fase. In een volgend stadium gaan de cellen ingroeien in het borstweefsel en kunnen ze zich naar de klieren verplaatsen. Als er ook uitzaaiingen zijn verder dan de borst of okselklieren, dan bevindt de patiënt zich in het meest gevorderde stadium.”

Zeker vanaf 50 jaar, maar eigenlijk ook daarvoor, is het heel belangrijk dat vrouwen aan zelfonderzoek doen.

Dr. Laure Nuytemans

Hoewel ook mannen borstkanker kunnen krijgen, zijn de meeste patiënten vrouwen. “Zeker vanaf 50 jaar, maar eigenlijk ook daarvoor, is het heel belangrijk dat vrouwen aan zelfonderzoek doen. Daarvoor moet je je borsten goed kennen. Ook jonge vrouwen moeten dus af en toe aan hun borsten voelen. Zo kunnen zij beter beoordelen of er op een bepaald moment afwijkingen zijn.”

Hoe herken je de signalen?

“Een knobbeltje is het meest frequente symptoom, maar ook een intrekking van de huid, vochtverlies via de tepel of een ontstoken borst kunnen tekenen zijn. Pijn is mogelijk, maar is zelden een vroeg teken van borstkanker. Heb je één van die symptomen, ga dan zeker naar de huisarts of gynaecoloog.”

Kan je het voorkomen?

Hoewel een preventieve borstamputatie uitzonderlijk aangewezen is bij erfelijke belasting, kan je in principe weinig doen om borstkanker te voorkomen. “Naast zelfonderzoek, is ook screening zeer belangrijk. In België worden vrouwen tussen 50 en 69 jaar dan ook elke twee jaar uitgenodigd voor een screeningsmammografie. Zij moeten dan wel zelf de afspraak maken.”

Longkanker

Wie is risicopatiënt?

Longkanker is wereldwijd verantwoordelijk voor de meeste kankergerelateerde overlijdens. Dr. Maarten Criel, longarts Ziekenhuis Oost-Limburg: “In Vlaanderen zien we jaarlijks 3.000 nieuwe gevallen bij mannen en 1.500 bij vrouwen, met de grootste piek tussen 60 en 75 jaar. Vrouwen roken minder, vandaar het verschil.”

Hoe herken je de signalen?

Als longkanker in een vroeg stadium wordt vastgesteld, zijn er goede genezingskansen. “Het probleem is dat er in een vroeg stadium vaak geen symptomen zijn. Bijna de helft van de patiënten komt bij de dokter in een palliatief stadium. Net zoals andere vormen van kanker kan longkanker zich presenteren met algemene symptomen als vermageren, koorts, vermoeidheid … Hierdoor wordt de diagnose niet altijd meteen gesteld. Maar pijn op de borst, nieuwe aanslepende hoestklachten, ophoesten van bloed, heesheid, kortademigheid … zijn ernstige symptomen waar men zeker mee naar de dokter moet. In ons ziekenhuis passen we strikte procedures toe om de veiligheid van onze patiënten te garanderen. De huidige coronacrisis mag dan ook geen reden zijn om een contact met de arts uit te stellen.”

Als longarts roep ik onze overheden op om dringend werk te maken van een longkanker-screeningsprogramma.

Dr. Maarten Criel

Kan je het voorkomen?

Niet roken is de belangrijkste tip om longkanker te voorkomen. “Roken of passief roken doet de kans op longkanker significant stijgen. Ook luchtvervuiling en genetische factoren kunnen een rol spelen. Als longarts roep ik onze overheden ook op om dringend werk te maken van een longkanker-screeningsprogramma. Het is immers aangetoond in verschillende goed uitgevoerde studies dat longkankerscreening bij hoog-risicopatiënten hun overleving verbetert.”

Darmkanker

Wie is risicopatiënt?

Bij darmkanker gaat het doorgaans om kanker in de dikke darm. Kanker in de dunne darm is erg zeldzaam. Dr. Marc Peeters, diensthoofd oncologie UZA: “Van de 8.500 gevallen per jaar is er maar een kleine fractie erfelijke darmkanker. Bij de grote meerderheid weten we helaas niet precies wat de oorzaak is, hoewel een gezonde levensstijl natuurlijk altijd aan te raden is.”

De gemiddelde darmkankerpatiënt is 70 jaar, maar de curve start eigenlijk al aan 40 jaar.

Dr. Marc Peeters

Darmkanker treft vooral ouderen. “De gemiddelde darmkankerpatiënt is 70 jaar, maar de curve start eigenlijk al aan 40 jaar. Nieuwe wetenschappelijke gegevens moeten nog aantonen of het aangewezen is om de screeningsdrempel te verlagen. Momenteel krijgt iedereen vanaf 50 jaar, om de twee jaar een uitnodiging voor een huis-stoelgangtest, die dan onderzocht wordt door een labo. Vindt men bloed in de stoelgang, dan wordt de patiënt doorverwezen voor een coloscopie. Op die manier hopen we vroegtijdig niet-kwaadaardige letsels op te sporen. Goedaardige poliepen kunnen op een bepaald moment immers kwaadaardig worden. Hoe vroeger we erbij zijn, hoe beter.”

Hoe herken je de signalen?

Bepaalde symptomen kunnen wijzen op darmkanker. “Bij een langdurige verandering van het stoelgangpatroon of aanslepende buikpijn, raadpleeg je maar beter een dokter, zeker als je ouder bent dan 50. Klachten als vermoeidheid, in combinatie met vermageren of bloedarmoede, zijn ernstig te nemen, want dat kan wijzen op darmkanker in een gevorderd stadium.”

Huidkanker

Wie is risicopatiënt?

Wie een lichte huid heeft, licht haar en lichte ogen, behoort tot de risicogroep. Het gaat dus om huidtypes die snel verbranden. “Maar eigenlijk is het belangrijk dat iedereen, ongeacht de leeftijd, verdachte vlekjes laat checken door een arts”, zegt dr. Jan Gutermuth, diensthoofd dermatologie UZ Brussel.

Hoe herken je de signalen?

Huidkanker begint vaak heel onopvallend, met een rood of een bruin vlekje op de huid dat plots verandert. “Er zijn meer goedaardige dan kwaadaardige vlekjes. Het komt er dus op aan om zo vroeg mogelijk de kwaadaardige vlekjes te onderscheiden van de andere.”

Hiervoor zijn er twee regels. Ten eerste, de ‘ABCDE-regel’, waarbij gelet wordt op de:- Asymmetrie van de vlekjes
– grillige randen (Borders)
– kleur of verschillende kleuren (Color)
– Diameter van de vlek (meer dan 5 mm, maar dat geldt niet altijd), en
– Evolutie van de vlek (is er verandering in grootte, kleur …?) 

Het is belangrijk dat iedereen, ongeacht de leeftijd, verdachte vlekjes laat checken door een arts.

Dr. Jan Gutermuth

“Een tweede belangrijke regel noem ik ‘de regel van het lelijke eendje’, met name of een vlekje er anders uitziet dan de andere. De combinatie van de twee regels kan je zelf gebruiken om elke drie maanden aan zelfonderzoek te doen.”

Kan je het voorkomen?

“Naast een jaarlijkse controle is de gouden regel: vermijd de volle zon tussen 11 uur en 15 uur, draag beschermende kledij en gebruik zonnecrème. Wie zich verder wil informeren, kan op de website van Euromelanoma heel betrouwbare informatie en adviezen vinden.”

Hoofd- en halskankers

Wie is risicopatiënt?

De hoofd- en halstumoren zijn een heel diverse groep tumoren. Dr. Christophe Vanclooster, AZ Sint-Lucas: “Het betreft alle tumoren in de mond, het NKO-gebied, ingang van de slokdarm, schildkliertumoren, speekselkliertumoren,…”
“De oorzaken liggen veelal in de levensstijl van de patiënt. Vooral de combinatie van roken en overmatig alcoholgebruik verhogen de kansen significant. Bij sommige tumoren is er ook een verband met het humaan papillomavirus, dat men kan oplopen door seksuele contacten. Daarnaast zijn er hoofd- en halstumoren die absoluut geen verband houden met levensstijl, zoals schildkier- en speekselkiertumoren.”

Vooral de combinatie van roken en overmatig alcoholgebruik verhogen de kansen significant.

Dr. Christophe Vanclooster

Hoe herken je de signalen?

Afhankelijk van waar de tumor ontstaat en het stadium ervan, zijn er verschillende symptomen. “Het kan gaan om een letsel in de mond of op de tong, dat kan bloeden of problemen geeft bij het spreken of slikken, heesheid, zwellingen in de hals, een bolletje op de hals, uitstralende pijn naar het oor … Heb je langer dan een paar weken pijn of symptomen, ga dan zeker naar een dokter voor een controle.”

BRON: https://www.hln.be/nina/fit-gezond/medisch-advies/wat-zijn-de-meest-voorkomende-kankers-en-hoe-kan-je-ze-herkennen-dokters-geven-uitleg~ac370651/

Het is een ziekte die wel liever verbannen uit ons leven en uit onze omgeving. Toch worden we ermee geconfronteerd. Het spijtige van al is dat sommige hierdoor een zware lijdensweg voor moeten doorstaan. Niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk. Ook het proces verwerking en aanvaarden. Is zeer moeilijk.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

BORST BEHOUDEN IS BETER VOOR HERSTEL NA KANKER DAN AMUTATIE

Borst behouden is beter voor herstel na kanker dan amputatie: “Je zit beter in je vel én hebt meer plezier in seks”

Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam heeft voor het eerst onderzocht wat de impact van verschillende borstkankerbehandelingen op de lange termijn is op het leven van patiënten. “Een amputatie heeft de grootste impact op de kwaliteit van leven.”
Dat blijkt uit een grootschalig wetenschappelijk onderzoek van het Erasmus MC in Rotterdam onder bijna tweeduizend vrouwen. Vrouwen die tussen 2008 en 2018 zijn behandeld voor borstkanker kregen vragenlijsten voorgelegd over hoe ze de kwaliteit van hun leven beoordelen. 
Omdat steeds meer borstkankerpatiënten de ziekte overleven, is het volgens de Nederlandse plastisch chirurg Marc Mureau belangrijker om de effecten van de verschillende behandelingen op de lange termijn te kennen. “We hebben vier behandelingen vergeleken en kunnen nu echt voor een grote groep vrouwen zeggen hoe zij die ervaren. Dat helpt ons om patiënten beter te adviseren”, verklaart de arts, die gespecialiseerd is in oncologisch reconstructieve chirurgie in het Erasmus MC. 
Een amputatie blijkt de grootste impact te hebben op de kwaliteit van leven. “Deze vrouwen zitten vaak minder goed in hun vel en hebben minder plezier in seks”, aldus Mureau. Patiënten waarderen hun leven meer na een borstsparende operatie, plaatsing van een prothese of reconstructie met eigen weefsel. 

Dolblij

De Rotterdamse Sonja Koninga (53) herkent zich volledig in de bevindingen. Ze is na zes jaar nog dolblij met haar nieuwe borst. “Toen ik de diagnose kreeg, wist ik meteen: ik wil een reconstructie”, vertelt ze. Ook al is ze van nature een nuchter persoon, ze heeft groot verdriet gehad om het verlies van haar rechterborst. “Ik vond het verschrikkelijk. Je verliest een deel van je vrouwelijkheid, voelt je niet meer mooi.”
Een borstsparende operatie was in haar geval geen optie; de kanker was uitgezaaid, haar borst moest volledig worden verwijderd. Daarom koos ze voor een nieuwe borst, gemaakt van weefsel uit haar buik. “De huid is wat steviger en heeft een iets andere kleur. Maar ik ben er tot op de dag van vandaag zó blij mee.” 
Koninga heeft een reeks operaties moeten ondergaan om te komen waar ze nu is. Eerst om de borst te reconstrueren en daarna voor plaatsing van de tepel en om haar borsten symmetrisch te krijgen. Toch zou ze het zo weer doen. “Ik moest twee jaar lang wachten op de reconstructie, omdat er een wachtlijst was. Ik kon niet wachten tot het zover was. Na de operatie voelde ik me meer vrouw. Het is heel fijn dat je weer een bultje hebt, een normale beha aan kunt doen en een T-shirt met een V-hals kunt dragen.” Ook loopt de Rotterdamse weer comfortabel in bikini rond. 

Tevreden

Vrouwen met een reconstructie van eigen weefsel blijken na jaren het meest tevreden over de borst. Maar vrouwen die een borstsparende operatie ondergaan waarderen hun lichaam het meest. “Misschien komt dat doordat ze het grootste deel van hun eigen borst en hun eigen tepel behouden. Dat is belangrijk voor de beleving van hun lichaam”, verklaart Mureau. 
Overigens kunnen complicaties na de behandeling de levenskwaliteit ernstig schaden. Zo hebben vrouwen na een borstsparende behandeling het vaakst klachten van hun borst. Mogelijk is dat een bijwerking van de bestraling die altijd nodig is na deze operatie. Vrouwen die na een reconstructie met eigen weefsel complicaties hebben, beoordelen de kwaliteit van hun leven het langst negatiever. “Geen van de behandelingen is zonder risico”, erkent Mureau. “Maar we leven in een tijd waarin mensen zelf keuzes maken. Wij proberen ze daarbij zo goed mogelijk te begeleiden. Dit onderzoek helpt om beter te weten wat de impact van een specifieke behandeling is op de lange termijn, zodat patiënten hun eigen afweging kunnen maken.”

BRON: https://www.hln.be/nina/fit-gezond/borst-behouden-is-beter-voor-herstel-na-kanker-dan-amputatie-je-zit-beter-in-je-vel-en-hebt-meer-plezier-in-seks~a72c57aa/

Als het zich toelaat is het altijd beter om je eigen borst te behouden. En borstbesparende operatie is nog altijd psychisch beter als een amputatie. En wat de gevolgen ervan zijn. Om meerdere operatie te ondergaan om een borst reconstructie te moeten ondergaan. Natuurlijk een borstbesparende operatie zal de borst er ook niet altijd zo mooi uitzien als voorheen. Maar je behoud je borst er wel mee.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

IS KANKER ALTIJD ERFELIJK

‘Is kanker altijd erfelijk en moet ik me preventief laten onderzoeken?’

Iedere week beantwoordt Edwin de Vaal (48), huisarts in Nijmegen, een veelgestelde of opvallende vraag uit zijn praktijk. Deze week is dat: wanneer is kanker erfelijk en wanneer moet ik me preventief laten onderzoeken?

Wanneer moet je je preventief laten onderzoeken op kanker?

“Ik krijg soms patiënten op mijn spreekuur die zich afvragen of ze zelf een grotere kans hebben om kanker te krijgen wanneer een naast familielid zoals een vader of moeder op ongeveer dezelfde leeftijd kanker kreeg. En of ze zich preventief moeten laten onderzoeken. Die vraag is eigenlijk een vraag naar erfelijkheid. Wanneer is kanker erfelijk?”

En? Wanneer is kanker erfelijk?

“In lang niet alle gevallen. Een tumor, of beter gezegd kanker, ontstaat door schade aan het DNA. Die schade loop je op tijdens je leven óf was bij je geboorte al aanwezig. In dat laatste geval spreken we van een erfelijke vorm van kanker.”
“Dat is bij sommige soorten borstkanker en bij eierstokkanker het geval. Bij andere kankersoorten zoals prostaatkanker is bijvoorbeeld geen erfelijk verband aangetoond.”

Hoe weet je of het om een erfelijke variant gaat?

“Soms is dat al bekend. In sommige families laten vrouwen bijvoorbeeld preventief hun borsten verwijderen omdat ze weten dat ze het erfelijke borstkankergen hebben. Maar soms weet je het niet.”

Wat moet je doen als je je zorgen maakt?

“Als je je zorgen maakt, kun je natuurlijk altijd bij de huisarts terecht. Die zal je vragen stellen over je eigen klachten, maar nog meer over de ontwikkeling van de tumor bij je familieleden met kanker.”
“Belangrijk is dat je weet hoe oud iemand ongeveer was toen het ontstond en in welk orgaan de kanker begon. Als die tumor op jonge leeftijd ontstaan is, bijvoorbeeld voor zijn of haar vijftigste, kan er een verhoogd risico zijn op een erfelijke variant. Dan kan de huisarts samen met jou besluiten om je door te sturen voor verder onderzoek.”
“Overleg sowieso altijd met de doktersassistente als je je zorgen maakt over je klachten. Neem klachten serieus en houd een vinger aan de pols als het om veranderingen van je lichaam gaat. Controleer bijvoorbeeld regelmatig je borsten. En geef ook gehoor aan de oproepen voor de bevolkingsonderzoeken baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker. Die preventieve onderzoeken sporen kanker in een vroeg stadium op, wat de kans op genezing vergroot.”

BRON: https://www.msn.com/nl-be/gezondheid/medisch/is-kanker-altijd-erfelijk-en-moet-ik-me-preventief-laten-onderzoeken/ar-BB16vaIy?li=BBDNPrw

Ik was eigenlijk blij als ik deze tekst las. Is kanker erfelijk. Nee. Maar maar wat zeggen specialisten al heel snel. Als het in de familie vaak voorkomt is het erfelijk. En dat is met heel wat zo. Het is ons DNA en onze chromosomen die veel over ons kunnen vertellen.
Als ik een stapje dieper mag gaan. Dan kan men onze DNA veranderen. En dat je eigenlijk zelf heel veel kan doen aan bepaalde ziektes.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

10 BEDPARTNERS DAN VERHOOGT JE RISICO OP KANKER TOT 91%

Meer dan 10 bedpartners? Dat verhoogt je risico op kanker tot 91%

Koppels die hun hele leven lang trouw blijven aan elkaar, het is een schaars goed geworden. Toch blijkt dat ook een belangrijk gezondheidsvoordeel met zich mee te brengen. Volgens een nieuw onderzoek hebben mensen die de lakens met 10 of meer mensen delen namelijk veel meer kans om kanker te krijgen dan degenen die het bij geen of 1 bedpartner houden.

Voor de studie, die opgezet werd door de Anglia Ruskin University en enkele experts uit Oostenrijk, Turkije, Canada en Italië werden de gegevens van 5.722 Engelse 50-plussers bekeken. Daaruit bleek dat vrouwen die met 10 of meer partners de lakens deelden, 91% meer kans liepen om op latere leeftijd kanker te ontwikkelen dan vrouwen die geen of slechts 1 bedpartner hadden. Bij de mannen die meededen aan het onderzoek was het verschil ietsje minder groot. Zo liepen degenen die 10 of meer bedpartners rapporteerden, 69% meer kans om de diagnose van kanker te krijgen.

In totaal zei 1 op de 5 mannen en iets minder dan 8% van de vrouwen dat ze al met 10 of meer mensen het bed deelden.

De wetenschappers gaven zelf geen reden voor het verband, maar verwezen naar oudere studies. “Eerder onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) verschillende soorten kanker kunnen veroorzaken”, vertelt co-auteur Lee Smith.

Roken en alcohol

Maar de onderzoekers merkten ook op dat de mensen met de meeste bedpartners, vaker rookten en meer alcohol dronken, wat hun risico op kanker ook kan verhoogd hebben. De deelnemers met de meeste sekspartners waren daarentegen wel fysiek actiever dan degenen met geen of 1 bedpartner.

De studie, die gepubliceerd werd in BMJ Sexual & Reproductive Health, ontdekte ook dat vrouwen die meer dan 5 seksuele partners rapporteerden, 64% meer kans hadden op een chronische aandoening dan degenen die zeiden dat ze er geen of één hadden gehad. Bij de mannen vonden de onderzoekers geen verband.

“Dit geslachtsverschil is erg onverwacht. Mannen hebben gemiddeld immers net meer seksuele partners dan vrouwen en vrouwen laten zich ook vaker screenen op soa’s, waardoor ze normaal op lange termijn minder snel negatieve gezondheidsproblemen ervaren”, aldus de wetenschappers. Er is dan ook verder onderzoek nodig om te achterhalen waar dat verschil tussen mannen en vrouwen vandaan komt.

Voortaan dan celibatair door het leven gaan? Dat hoeft volgens de onderzoekers ook niet. Ze voegden er immers aan toe dat geslachtsgemeenschap zowel lichamelijk als geestelijke voordelen biedt, én dat die niet opwegen tegen de langetermijnrisico’s.

BRON: https://www.hln.be/nina/fit-gezond/meer-dan-10-bedpartners-dat-verhoogt-je-risico-op-kanker-tot-91~a647fca7/

Dan zou ik graag willen weten hoe ze aan deze percentage komen. Wat is dit gewoon voor klare onzin. Dat zo een onderzoek grondig is wel ik nog wel eens zien.

 

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM

T-CEL HELPEN KANKER TE ELIMINEREN

Britse onderzoekers vinden cel die kan helpen kanker te elimineren

Wetenschappers van de Cardiff University hebben een grote stap gezet in het onderzoek naar de genezing van kanker. Zij hebben hun ontdekking deze week gemeld in een publicatie in het blad Nature Immunology.

De onderzoekers hebben een zogenoemde T-cel gevonden die meerdere vormen van kanker, waaronder borst- en longkanker, tijdig zou kunnen herkennen. Het isoleren van de receptor die verantwoordelijk is voor de herkenning en het vervolgens plaatsen van deze receptor in andere T-cellen, kan in de toekomst leiden tot een product waarmee vele kankerpatiënten kunnen worden behandeld.

Er is de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt op het gebied van cellulaire therapie. Dankzij T-cellen kunnen bepaalde vormen van kanker al worden opgespoord, maar tot nu toe gaat het alleen om kanker die in het bloed voorkomt, zoals leukemie.

T-cellen zijn afweercellen die deel uitmaken van het menselijk immuunsysteem. Als deze worden geïsoleerd uit het bloed en vervolgens gemodificeerd en weer teruggeplaatst in het lichaam, kunnen zij specifieke eiwitten of antigenen herkennen of zelfs elimineren als deze cellen kwaadaardig zijn. Dit heet CAR-T-immuuntherapie.

CAR-T kan kanker veranderen van dodelijke in chronische ziekte

Deze CAR-T-therapie kan bepaalde kankervormen veranderen van een dodelijke in een chronische ziekte. De nieuw ontdekte T-cel kan vermoedelijk ook kankervormen in het weefsel ontdekken, zoals long-, borst-, of prostaatkanker. Dit was tot nu toe niet mogelijk.

“Het is een grote stap in het onderzoek naar de genezing van kanker”, erkent oncoloog John Haanen van het Nederlands Kanker Instituut (NKI). Zijn instituut ontving recent een zogenoemde ZonMw-subsidie om zo’n T-cel-therapie te ontwikkelen. “Maar er zijn nog ontzettend veel mitsen en maren. De nieuwe T-cellen zijn vooralsnog alleen op muizen getest. Het duurt zelfs nog jaren voordat er getest kan worden of deze therapie ook voor mensen kan werken.”

‘Veiligheid staat voorop, je wil geen gezonde cellen laten vernietigen’

Veiligheid staat voorop, beklemtoont Haanen. “Je moet zeker weten dat de receptoren die in de T-cellen worden geplaatst alleen de kwaadaardige cellen herkennen en uitschakelen, en niet de gezonde cellen”, legt hij uit. “Als er ook goede eiwitten worden herkend en vernietigd, dan kan dat heel kwalijke gevolgen voor de patiënt hebben. Maar onder dat nadrukkelijke voorbehoud kan je in potentie inderdaad spreken van een grote doorbraak.”

Twee derde van de patiënten die in 2013 gediagnosticeerd werden met kanker, was vijf jaar later nog in leven, bleek maandag uit nieuwe cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie. De laatste vijf jaar steeg de overlevingskans van mensen die kanker krijgen ieder jaar met ongeveer 1 procentpunt.

Doordat de ziekte sneller ontdekt wordt en effectiever bestreden wordt dankzij nieuwe behandelmethodes, stijgt de zogeheten vijfjaarsoverleving, aldus het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Bij de start van de peilingen in 1989 was 43 procent van de patiënten vijf jaar later nog in leven.

Kans op het overleven van kanker neemt elk jaar toe

Vooral mensen met borst-, prostaat-, (slok)darm- of nierkanker zien hun kans op genezing toenemen. Ook de kans op genezing van veel soorten bloed- en lymfeklierkanker stijgt. Positieve uitschieters zijn er onder prostaatkankerpatiënten. Bijna 90 procent van die groep is vijf jaar na het vaststellen van de diagnose nog in leven; een toename van 27 procentpunten ten opzichte van de eerste peiling.

Overigens gelden deze cijfers nadrukkelijk voor kankerpatiënten in de westerse wereld. De kosten van dit soort celtherapieën zijn hoog; één behandeling kost momenteel zo’n 4 ton. Oncoloog Haanen vermoedt dat deze prijs gaat dalen als de behandeling breder kan worden ingezet.

BRON: https://www.msn.com/nl-be/gezondheid/medisch/britse-onderzoekers-vinden-cel-die-kan-helpen-kanker-te-elimineren/ar-BBZbeo6?li=BBDNPrw

Vanuit het eigen lichaam zou men veel kunnen gebruiken om ziektes te elimineren. Maar omdat dit vaak een langdurig proces in de wetenschap is wil men er niet veel van weten. En als men het weet moet men het nog willen doen. Ons lichaam kan zelf heel wat verwerken en een ziekte komt er niet zomaar. Dat heeft zoals alles een oorzaak. Als men dit bekijkt en de ziekte kan men heel wat oplossen.
Spijtig is dan weer hier te lezen dat het prijskaartje niet voor een werkende mens is. En wilt weeral zeggen lijden en sterven als je geen geld hebt.
Een T-cel is eigenlijk niets meer dan dat je een wonde hebt en die geneest, daar helpt de t-cel in mee.
Als je er als lezer iets meer over wilt weten dit is een goede site: https://www.studeersnel.nl/nl/document/vrije-universiteit-amsterdam/schade-afweer-en-herstel-b15/college-aantekeningen/college-aantekeningen-college-t-cellen-afweer/778697/view

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden

AUM MANI PADME HUM