Waarom ‘moeten’ we ons scheren? Sociologe verklaart: “Al in het Oude Egypte epileerden vrouwen hun benen met touwtjes”
Wanneer de bikini’s, korte rokjes en zwierige jurken uit de kast komen, duiken veel vrouwen in de badkamer en gaan ze zichzelf te lijf met scheermesjes, epileerapparaten, waxstrips, … De hele reutemeteut. Zelfs stoppels moeten weg, want anders voelen we ons een harige yeti. Maar waarom is glad zijn voor een vrouw de norm? En was dat altijd al zo? Een onderzoekshoogleraar sociologie legt uit. “Scheren is de laatste twintig jaar duidelijk naar voren gekomen als een belangrijke manier om te laten zien dat je aan je uiterlijk werkt.”
“Vrouwen, die horen geen lichaamshaar te hebben.” Dus we laten ons okselhaar staan, om het na een week toch weer weg te scheren. Te veel blikken. Te veel commentaar. Maar lichaamshaar is zeker niet altijd zo’n taboe geweest als nu. In bepaalde periodes in de geschiedenis was het breed geaccepteerd, zoals in de jaren 70. En in andere dan weer niet. “Als we teruggaan in de tijd zien we verschillende culturen waarin vrouwen hun haar weghaalden, zoals het Oude Egypte. Toen werd er met touwtjes geëpileerd”, vertelt onderzoekshoogleraar sociologie aan de KULeuven Giselinde Kuipers. “Ontharing lijkt een algemeen patroon te zijn doorheen de loop van de eeuwen. Daarom is het interessant om zowel de cultuurwetenschappelijke als de evolutionaire benadering onder de loep te nemen. Ze hebben namelijk allebei een beetje gelijk.”
Jeugdigheid
Voor de wetenschappelijke benadering richten we ons op de evolutionaire biologie. “Die zegt dat mensen van nature aangetrokken zijn door jeugdigheid. Onze schoonheidsidealen, zoals ontharing, zijn een overdreven weerspiegeling van de jeugd. Als je jong bent, ben je fit en vooral ook vruchtbaar”, zegt de sociologe.
In de schoonheidsindustrie ligt de focus op een perfect lijf. En dat lijf ziet er onder andere glad, gestileerd en gestroomlijnd uit.Giselinde Kuypers, onderzoekshoogleraar sociologie
“Daarnaast ontstaan veel schoonheidsidealen door een overdrijving van de verschillen tussen man en vrouw. Vrouwen zijn vaak minder harig dan mannen, of hebben een uitgesproken taille. Mannen hebben dat niet zozeer. Van daaruit ontstaat de misvatting dat ‘vrouwelijkheid’ synoniem staat voor ‘haarloosheid’ of ‘zandloperfiguur’. En inderdaad, in het midden van de vorige eeuw werd het zandloperfiguur verheerlijkt met Marilyn Monroe als rolmodel. Je kan biologisch voorspellen dat mensen vallen voor bepaalde dingen. Hoé die dingen zich uiten is afhankelijk van cultuur. Kijk naar Japanse mangameisjes: ook een uitvergroting van jeugdigheid, alleen op een andere manier dan in het westen.”
Streven naar perfectie
Volgens stromingen die zich vooral focussen op cultuur heeft het zogenaamde belang van ontharing vooral te maken met onze visuele samenleving waarin perfectie belangrijk is. “Over het algemeen ligt er veel nadruk op hoe we eruitzien”, zegt Kuipers. “Er zijn ook zoveel mogelijkheden vandaag de dag om je uiterlijk te cultiveren: botox, plastische chirurgie, neptanden, haarverleningen,… In de schoonheidsindustrie ligt de focus op een perfect lijf. En dat lijf ziet er onder andere glad, gestileerd en gestroomlijnd uit. Zo was een gladgeschoren schaamstreek voor het eerst te zien in porno, ook een onderdeel van onze visuele cultuur.”
Aapachtig
Jezelf ontharen is een symbolisch zwaar beladen onderwerp, en doorheen de tijd zijn er verschillende ideeën rond ontstaan. Rond 1900 werd lichaamshaar gezien als primitief en aapachtig, toen allerlei versimpelde versies van de evolutieleer in zwang waren. “Die redenering was toen niet succesvol, omdat juist witte Europeanen het meest behaard waren. Vandaag de dag vinden we lichaamshaar eerder onverzorgd en vies. Scheren is de laatste twintig jaar duidelijk naar voren gekomen als een belangrijke manier om te laten zien dat je aan je uiterlijk werkt.”
Lichaamshaar is ondertussen ook taboe geworden voor mannen, denk aan rughaar bijvoorbeeld.Giselinde Kuypers, onderzoekshoogleraar sociologie
Lekkere geurtjes
Toch zouden we op het diepste niveau lichaamshaar wél sexy moeten vinden. Volgens evolutionaire biologen toch. “Zij stellen dat het haar op onze oksels en schaamstreek hormonale zweetgeuren vasthoudt die als extra aantrekkelijk worden beschouwd door het andere geslacht”, zegt Kuipers. “Daarom zijn we dat haar nog niet verloren sinds de oertijd. Een beroemd voorbeeld daarvan is een brief van Napoleon aan zijn eerste vrouw Joséphine, waarin hij haar vroeg om zich niet meer te wassen tot hij er een paar dagen later aankwam: ‘Je reviens en trois jours; ne te laves pas!’ En dat is nog maar 200 jaar geleden. Nu is zoiets vrij ondenkbaar.”
Weg ermee
Waar een norm is, is een tegenreactie. Dat zien we ook nu gebeuren. Veel vrouwen rebelleren openlijk tegen ontharing en posten bijvoorbeeld filmpjes van hun okselhaar op sociale mediaplatforms zoals TikTok. Ook op Instagram delen veel dames foto’s van hun been-, schaam-, buik-, en zelfs gezichtsbeharing. En natuurlijk zijn er nog de stille proteststemmen, die gewoon hun haar laten staan. “In vergelijking met de stortvloed aan schoonheidsidealen is body positivity een klein stroompje dat tegen die tsunami ingaat”, zegt de hoogleraar.
En de TikTokvrouwen zijn niet de enige die zich openlijk verzetten tegen de heersende beautynormen. “In de jaren 70, ten tijde van de tweede feministische golf, was het schoonheidsideaal een van de zaken waar de vrouwenbeweging zich het sterkst tegen keerde. In een door mannen gedomineerde wereld was je geen volwaardige vrouw, als je er niet uitzag zoals de norm voorschreef. Daar keerden de feministen zich daar onder andere tegen. Ze verbrandden hun bh’s, knipten hun haar af en begonnen tuinbroeken te dragen. Ze hoopten daarmee schoonheidsidealen voor mannen en vrouwen gelijk te maken. En dat is gelukt, alleen in de verkeerde richting.”
Ook de mannen
Ja, in Europa zijn de machtsverschillen tussen man en vrouw ontzettend afgenomen. “De feministen dachten dat daarmee ook het schoonheidsideaal zou afbrokkelen, maar in plaats daarvan heeft het ideaal zich ook verspreid naar mannen toe”, legt de expert uit. “Man en vrouw worden gelijk, en zo ook de schoonheidsidealen. De druk op de man neemt toe, die van de vrouwen blijft even groot als altijd. Dingen die vroeger golden als heel onmannelijk zijn zeker voor jonge mannen normaal geworden. Je ziet dat ze zich bezighouden met kleding, cosmetica voor mannen – Axe is ooit begonnen als grap, maar is dat nu allang niet meer – goede foto’s op Instagram, fitnessen en sommigen diëten zelfs.”
“Ook voor mannen moet lichaamshaar tegenwoordig steeds meer verzorgd worden, en sommige vormen van beharing worden ook voor mannen taboe. Er zijn steeds meer mannen die benen en oksels, borsthaar en zeker ook rughaar scheren. Op dit moment loopt het voor de twee seksen dus in dezelfde richting, al is het extremer voor vrouwen. Wat de toekomst brengt? Ik zou zeggen dat de inhoud van schoonheidsidealen zal veranderen, maar dat het voorlopig wel nog heel belangrijk blijft om er goed uit te zien.”
Iedere vrouw en ook mannen maken de keuze om zich te scheren. Dat mag geen verplichting zijn. Het is jouw lichaam en wat je daarmee doet hangt van jezelf af. Nu dit is iets dat al eeuwen bestaat. Maar vaak werd erover gezwegen. En kregen juist de personen het te zien waar ze iets mee deelde. Hoe men zich onthaard hangt af van wat jezelf goed vind.
Mannen in de sportwereld doen het ook vaak. Maar ook de gewone man scheert zich op bepaalde plaatsen of trimt het.
Toch en daar draait het gewoon om. Het hangt voor jou zelf af. Hoe je scheert met wat je scheert.
Wat scheren we
Oksels
benen
intiem scheren.
mannen
baard
oksels
borstkas
benen
intiem scheren.
AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
AUM MANI PADME HUM
SPIRITUEEL Boeddha 