VAN DEZE 5 DINGEN HEBBEN WE VAAK SPIJT OP ONS STERFBED

© thinkstock.

Je levenseinde of dat van een dierbare zien naderen, gaat vaak gepaard met momenten van zelfreflectie. Waar zijn we tevreden over als we terugkijken op ons leven, maar ook: wat hadden we anders willen doen? Van deze 5 dingen hebben mensen het vaakst spijt als hun leven er (bijna) opzit. Lees en leer, zodat op jouw begrafenis een welgemeende “Je ne regrette rien” van Edith Piaf kan weerklinken.

© kos

Raar maar waar: sterven is misschien wel één van de meest constructieve dingen in ons leven. Hoe luguber je het ook vindt om over je eigen dood na te denken, je bewust zijn van de eindigheid van je bestaan kan je levenskwaliteit verbeteren. Zo stonden de oude Grieken elke dag stil bij hun dood, en de Tolteken gebruikten de dood als “brandstof om te leven en lief te hebben”. De constante herinnering aan de dood zorgde ervoor dat ze stoutmoediger, minder angstig en vriendelijker in het leven stonden. En als zij dat konden, dan kunnen wij dat ook.

Het goede nieuws aan de dood

Het merendeel van onze dagen leven we alsof we nog wel een tijdje zullen meedraaien. We blijven steken in jobs die ons niet bevredigen, een relatie die ons niet gelukkig maakt, of we plannen om “ooit” een verre reis te maken. We vergeten mensen te zeggen hoe graag we ze zien, en vertellen zelf niet onze diepste gevoelens, uit angst om bekritiseerd te worden.

Een ingrijpend moment, zoals de dood van een geliefde of je eigen leven dat aan een zijden draadje hangt, kan dan een keerpunt betekenen. Omdat het jammer is dat we moeten wachten op zo’n droeve gebeurtenis voor wat levenswijsheid, geven wij nu al een kleine portie mee. Dit onder vorm van de “The Top Five Regrets of the Dying”, gebaseerd op het gelijknamige boek van Bronnie Ware. Zij werkte jaren op palliatieve zorgen, waar ze de laatste gesprekken met patiënten voerde.

1. Keuzes

“Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn eigen leven te leiden. Niet dat wat anderen van mij verwachten.”

“Hier hebben mensen het vaakst spijt van,” schrijft Ware in haar boek. “Wanneer mensen beginnen beseffen dat hun leven op zijn einde loopt en ze erop terugkijken, zien ze duidelijk hoeveel dromen ze niet hebben verwezenlijkt. Dat komt dan omdat ze zelf bepaalde keuzes hebben gemaakt, of net niet hebben gemaakt.”

2. Werk

“Ik wou dat ik minder hard gewerkt had.”

“Bijna alle mensen die ik de laatste zorgen toediende, hadden er heel veel spijt van dat ze zoveel tijd van hun leven hadden doorgebracht op het werk,” schrijft Ware.

3. Gevoelens

“Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn gevoelens uit te drukken.”

“Veel mensen onderdrukken hun gevoelens om anderen niet voor het hoofd te stoten,” schrijft Ware. “Dat resulteert dan in een middelmatig leven, waarin ze nooit helemaal de persoon zijn geworden die ze hadden kunnen zijn. Er zijn ook mensen die hier heel verbitterd door raken op het einde van hun leven, en net daardoor ziek worden.”

4. Vriendschap

“Ik wou dat ik contact had gehouden met mijn vrienden.”

“Heel vaak beseffen mensen op het einde van hun leven pas hoe waardevol hun vriendschappen zijn. Velen gaan zo op in hun eigen leven dat ze vriendschappen door hun vingers laten glippen doorheen de jaren. Er zijn dan ook veel mensen die spijt hebben dat ze te weinig moeite en tijd in vrienden hebben gestoken, terwijl die dat wel verdienden.”

5. Geluk

“Ik wou dat ik mezelf gelukkiger had laten zijn.”

“Deze komt verbazend vaak voor. Velen beseffen niet tot op het einde van hun dagen dat gelukkig zijn een keuze is. Ze blijven steken in oude patronen en gewoonten. Ze raken gevangen in hun  ‘comfortzone’, en maken zichzelf wijs dat ze gelukkig zijn, omdat verandering hen angst inboezemt.”

Een vragenlijstje om het beter te doen

Confronterend, deze vijf dingen? Het is nog niet te laat om er iets aan te doen. Begin een conversatie met je oudere, slimmere zelf, en stel jezelf deze vragen.

– Wat wil ik écht? (maar echt: écht?)
– Wat houdt me tegen?
– Voor welke daad – gesteld dat ik ze nu zou durven – zou ik echt trots zijn op mezelf?
– Op welk stukje van mezelf moet ik fier zijn en er trouw aan blijven?
– Wat maakt me echt gelukkig en krijg ik het gevoel dat ik leef?
– Hoe kan ik van geluk mijn eerste prioriteit maken?

BRON: http://www.goedgevoel.be/gg/nl/11/Psychologie/article/detail/2626712/2016/02/24/Van-deze-5-dingen-hebben-we-vaak-spijt-op-ons-sterfbed.dhtml

Spijt hebben op je sterfbed mmm. Dan zijn het mensen die niet echt hun ware ik getoond hebben, en die in het leven niet echt keuzes hebben kunnen maken. En dan zie je perfect dat heel wat te maken heeft met gevoelens tonen met zichzelf te laten zien in het leven.
Dat laat dan weer goed zien dat heel wat mensen maar mee lopen met de stroom en met een masker leven.
Ik mag nog lang leven, maar op mijn sterfbed zal ik zeker nergens spijt van hebben.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
http://users.telenet.be/Boeddha_Bruno/

AUM MANI PADME HUM

LEVENSEINDEKLINIEK

Aangrijpende docu: ‘Levenseindekliniek’

Euthanasie is een zeer gevoelig onderwerp.

Maandag 15 februari, 20.25 uur – in de Week van de Euthanasie – zendt de NTR op NPO 2 in de reeks 2Doc de documentaire Levenseindekliniek uit. Aansluitend praat Coen Verbraak met drie betrokkenen over de dilemma’s rond de actuele euthanasiepraktijk in Nederland. De Levenseindekliniek krijgt zo’n twaalfhonderd euthanasieverzoeken per jaar, waarvan er ongeveer 350 worden ingewilligd. Daarmee voorziet de Levenseindekliniek, die vier jaar geleden van start ging, duidelijk in een behoefte. Welke dilemma’s en overwegingen spelen een rol bij het toekennen of afwijzen van euthanasie? Welke mensen melden zich? Hoe bepaal je wanneer iemand ondraaglijk lijdt of is uitbehandeld? En rekt de Levenseindekliniek daarmee de grenzen van de euthanasiewet op?

Dat wordt duidelijk in de documentaire Levenseindekliniek van regisseurs Marcel Ouddeken en Hans Kema, geproduceerd door Pieter van Huystee Film & TV. Zij filmden gedurende anderhalf jaar patiënten en medewerkers. De Levenseindekliniek wordt ingeschakeld door mensen die een actuele euthanasiewens hebben en geen hulp krijgen van hun (huis)arts. Het zijn vaak de moreel gecompliceerde zaken: mensen met dementie, psychiatrische patiënten en mensen die hun leven als voltooid beschouwen.

De documentaire volgt drie patiënten die om euthanasie hebben verzocht, vanaf hun eerste verzoek aan de Levenseindekliniek. De filmmakers waren bij gesprekken, filmden de patiënten thuis bij hun dierbaren en legden de dagelijkse gang van zaken op het kantoor vast. De documentaire geeft zo inzicht in het functioneren van een instelling die mensen probeert te helpen die met hun euthanasieverzoek bij hun eigen arts geen gehoor vinden. Een instelling waar als dank geen geboortekaartjes maar rouwkaarten binnenkomen.

De documentaire volgt onder anderen de doodswens van een honderdjarige die naast lichamelijke klachten vooral ‘klaar met het leven’ is. Actueel, want in februari verschijnt het langverwachte advies van de commissie Voltooid leven o.l.v. Paul Schnabel dat duidelijk moet maken of ‘klaar met leven’ voldoende mag zijn voor euthanasie. Ook wordt een dementerende patiënt gevolgd wiens euthanasie door de huisarts werd geweigerd. Hoe gaat het team van de Levenseindekliniek hiermee om?

De documentaire Levenseindekliniek, tot stand gekomen met steun van CoBO, probeert een bijdrage te leveren aan het publieke debat over euthanasie. Om die reden zendt de NTR aansluitend, om 21.25 uur, een gesprek onder leiding van Coen Verbraak over hetzelfde thema uit. Tevens staan vanaf 21.20 uur de hulpverleners van Korrelatie (tel: 0900 1450, 15 cpm) klaar om kijkers te woord te staan die over de uitzending en hun eigen ervaringen willen praten.

In de Week van de Euthanasie (13-20 februari) zendt 2Doc op dinsdag 16 februari, 22.55 uur bij de KRO-NCRV op NPO 2 nog een tweede documentaire over euthanasie uit: De strijd om het einde.

Websites NTR 2Doc, Levenseindekliniek, Pieter van Huystee Film & TV

BRON: http://gezondheid.blog.nl/algemeen/2016/01/27/aangrijpende-docu-levenseindekliniek

Als iemand pijn heeft of zo ziek is dat er geen goede vooruitzichten meer kunnen geboden worden dan ben ik eens dat de persoon een keuze kan maken. Dit natuurlijk met de betrekkelijke artsen erbij. Als de persoon zelf de keuze niet meer kan maken dan is het aan de specialist arts om te weten wat hij/zij kan doen en dit te bepraten met de familie.
Denk dat het wel eens goed is om er een uitzending over te bekijken, spijtig dat ik het niet zal kunnen zien.
En ja zelf vind ik dat het moet kunnen als er echt zware problemen zijn, en wanneer het gaat omdat de persoon niet meer wilt leven of dergelijke dat vind ik echt niet kunnen.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
http://users.telenet.be/Boeddha_Bruno/

AUM MANI PADME HUM

WAT ALS HET EINDE NADERT

© thinkstock.

Steeds vaker willen mensen het stuur van hun levenseinde zelf in handen nemen. Maar over wat palliatieve zorg, euthanasie en een waardig levenseinde precies inhouden, heerst nog heel wat onwetendheid. En daar wil een speciale infodesk in het UZ Leuven verandering in brengen.

‘Mijn dokter stelt mij chemotherapie voor, maar ik weet niet of ik dat wel wil. Mag ik zo’n behandeling weigeren?’, ‘Ik weet dat er geen hoop op genezing meer is en wil graag euthanasie, kan dat?’ of ‘Hoe praat ik met mijn partner/ouder/kind over het nakende levenseinde?’. Het zijn maar een paar van de vragen waarmee het palliatief supporteam in het UZ Leuven – en gelijkaardige teams in andere ziekenhuizen – haast dagelijks geconfronteerd wordt. ‘Mensen slagen er steeds vaker in te praten over het levenseinde en de wens te uiten dat dit op een menswaardige manier zou gebeuren en dat is uiteraard een goede zaak’, vindt Walter Rombouts, psycholoog van het palliatief supportteam van het UZ Leuven.

‘Maar in de dagelijkse praktijk merken we ook dat patiënten en hun naasten vaak heel slecht geïnformeerd zijn. Dat heeft tot gevolg dat ze heel belangrijke beslissingen op cruciale momenten in hun leven vaak nemen op basis van veel te weinig of onvolledige informatie. Ze beseffen bijvoorbeeld niet dat er naast euthanasie nog heel wat andere mogelijkheden zijn om ervoor te zorgen dat de laatste fase van hun leven niet in teken van pijn en afzien staat. Of ze associëren palliatieve zorg alleen met de laatste weken van hun leven, terwijl zo’n palliatieve behandeling al veel vroeger opgestart kan worden.’

En dat terwijl je natuurlijk veel beter een beslissing kan nemen die echt bij je past als je goed geïnformeerd bent en op de hoogte bent van alle mogelijkheden. Om aan die behoefte tegemoet te komen, richtte het UZ Leuven ruim anderhalf jaar geleden een infodesk voor palliatieve zorg en levenseindebeslissingen in. Twee namiddagen per week kunnen patiënten, hun familie en andere geïnteresseerden er terecht voor informatie over palliatieve zorgmogelijkheden en andere levenseindebeslissingen. De desk wordt bemand door vrijwilligers. Patiënten, hun familie en andere geïnteresseerden kunnen er volledig anoniem terecht,’ vertelt Walter Rombouts, ‘en op die manier proberen we het initiatief zo laagdrempelig mogelijk te houden.’ En dat lijkt te lukken. Het is vaak wat schoorvoetend, dat mensen bij de infodesk aankloppen, maar zowel patiënten als hun familieleden en toevallige passanten houden er geregeld even halt met algemene of meer specifieke vragen over levenseindebeslissingen. Een aantal vaak gestelde vragen op een rijtje:

Heb ik het recht een levensverlengende behandeling te weigeren of te laten stopzetten?
Walter Rombouts: ‘Aangezien je als patiënt altijd je toestemming moet geven om een behandeling te starten, heb je ook het recht een behandeling te weigeren. Dat kan je doen door die weigering mondeling mee te delen aan je arts, maar je kan ze ook schriftelijk vastleggen in een ‘voorafgaande wilsverklaring’. Zo’n wilsverklaring kan gebruikt worden als je op een later tijdstip in een onomkeerbaar coma terechtkomt of je wil niet meer kan uiten, bijvoorbeeld ten gevolge van dementie. Met dit document kan een vertegenwoordiger of vertrouwenspersoon de behandelende arts inlichten over jouw wensen. Voor dit soort wilsverklaring is er geen wettelijk model voorhanden. Je kan de wilsverklaring eigenhandig neerschrijven en daarin ook schriftelijk een vertegenwoordiger aanduiden.’
Wanneer kom ik in aanmerking voor palliatieve zorg en wat houdt dat in?
Walter Rombouts: ‘Bij palliatieve zorg denken mensen nog heel vaak aan de laatste weken of dagen van iemands leven en ten onrechte wordt het gezien als een synoniem voor terminale zorg en stervensbegeleiding. Maar palliatieve zorg kan al veel vroeger starten, namelijk op het moment dat iemand niet meer voor zijn aandoening behandeld kan worden om te genezen of de ziekte te stabiliseren. Het accent ligt bij palliatieve zorg vooral op het comfort van de patiënt, zowel lichamelijk, psychisch, sociaal als emotioneel. Het gaat met andere woorden om het bevorderen van de levenskwaliteit.’

‘Soms maakt ook palliatieve therapie deel uit van die palliatieve zorg, behandelingen die niet meer kunnen leiden tot de genezing van de ziekte, maar wel helpen om de symptomen te bestrijden, pijnklachten te reduceren … Vaak wordt het leven er ook een tijd mee verlengd.’

Wat is palliatieve sedatie precies?
Walter Rombouts: ‘Palliatieve sedatie is het toedienen van een slaapmiddel, waardoor je bewustzijn zodanig vermindert, dat je de pijn of het lijden niet meer voelt. Als het lichamelijk of psychisch lijden van een patiënt te groot is en de standaard palliatieve zorgmogelijkheden dit onvoldoende kunnen verlichten, kan op vraag van de patiënt palliatieve sedatie overwogen worden. Die kan tijdelijk zijn, wat betekent dat de patiënt alleen ’s nachts slaapt of op de momenten dat hij het nodig heeft, maar verder wel nog gewoon bij bewustzijn is. In andere gevallen is de sedatie continu en slaapt de patiënt voortdurend. Door de evolutie van de ziekte of door het stoppen van de eventueel medisch zinloos geworden levensverlengende behandelingen, zal bij beide vormen van palliatieve sedatie de patiënt op een bepaald moment natuurlijk overlijden. Het tijdstip van overlijden kan variëren van enkele uren tot enkele dagen na het toedienen van het slaapmiddel.’

Wat zijn de mogelijkheden van palliatieve thuiszorg?
Walter Rombouts: ‘Palliatieve zorg wordt nog heel vaak geassocieerd met opname in een ziekenhuis of verzorgingsinstelling, maar er zijn in ons land ook heel wat mogelijkheden op vlak van palliatieve thuiszorg en daar zijn mensen vaak slecht van op de hoogte. In de thuiszorg spelen mantelzorgers zoals familieleden en vrienden een belangrijk rol, maar zowel de patiënt zelf als zijn of haar familie kan ondersteund worden door professionele zorgverstrekkers zoals de huisarts, thuisverpleging, gezinshulp, sociaal werkers van het ziekenfonds en palliatieve thuiszorgteams. Uiteraard komt er heel wat kijken bij de keuze voor palliatieve thuiszorg, van de nood aan praktische hulpmiddelen – denk aan een ziekenhuisbed of een wc-stoel – tot de overweging van naasten om palliatief verlof op te nemen. Voor meer inlichtingen en adviezen kan je niet alleen bij de infodesk, maar bijvoorbeeld ook bij de Federatie palliatieve zorg Vlaanderen (www.palliatief.be) terecht.’

Ik bevind me in een medisch uitzichtloze situatie en overweeg euthanasie, hoe pak ik dat aan?
Walter Rombouts: ‘Over euthanasie bestaan nog heel wat misverstanden. Mensen denken vaak dat ze ‘het geregeld’ hebben omdat ze ‘een voorafgaande wilsverklaring met betrekking tot euthanasie’ opgesteld hebben. Zo’n wettelijk formulier – dat je om de vijf jaar moet vernieuwen – regelt inderdaad euthanasie, maar slechts in één heel specifiek geval, namelijk wanneer je in een onomkeerbaar coma belandt. Voor alle andere gevallen kan je niet op voorhand iets wettelijk regelen. Als er sprake is van een medisch uitzichtloze situatie is sinds 2002 euthanasie in België inderdaad onder bepaalde voorwaarden wettelijk toegelaten. Beantwoord je aan al die wettelijke voorwaarden (zie www.health.fgov.be/AGP), dan kan je inderdaad om euthanasie verzoeken. Maar pas op, elke arts heeft het recht hier wel of niet op in te gaan. Daarom is het aan te raden het er tijdig met de behandelende arts over te hebben. Geen enkele arts kan immers verplicht worden om euthanasie toe te passen. Door er tijdig over te praten, heb je als patiënt nog de kans eventueel een andere arts te zoeken als je behandelende arts niet mee wil gaan in dat verhaal.’

‘Een andere belangrijke overweging die je zou kunnen maken, is of je ook op de hoogte bent van alle andere mogelijkheden dan euthanasie en of je die ook afgewogen hebt. Mensen die zeggen dat ze euthanasie willen, bedoelen soms namelijk niet letterlijk dat ze dood willen. Ze willen alleen niet langer de pijn en de lasten van hun ziekte dragen. Maar als ze dan horen dat er binnen het ruimere aanbod van palliatieve zorg ook andere opties zijn, zijn ze vaak heel opgelucht.’

Hoe praat ik met mijn zieke partner/ouder/kind over alles wat met levenseinde te maken heeft?
Walter Rombouts: ‘Hoe ze in hemelsnaam een gesprek moeten aanknopen over zo’n gevoelig onderwerp als levenseinde en alles wat daarmee te maken heeft, is een vraag die ontzettend vaak terugkomt. Er bestaat natuurlijk geen pasklaar antwoord op, want mensen verschillen nu eenmaal. Maar een gouden tip die onze vrijwilligers meegeven, is: neem een paar infobrochures mee van de desk en laat die op de keukentafel liggen. Veel kans dat ze als kapstok zullen dienen om er inderdaad een gesprek over te beginnen.’

Vertel ik mijn kind dat oma gaat sterven of zwijg ik daar beter over?
Walter Rombouts: ‘Ouders en andere familieleden worstelen met veel vragen als een kind of jongere met een palliatieve situatie te maken krijgt. We voelen vaak de neiging hen dat verdriet te willen besparen. Maar we kunnen niet verhinderen dat ze verlies en verdriet meemaken. Lijden en sterven horen bij het leven. Het is belangrijk dat we kinderen en jongeren in zo’n periode van afscheid nemen niet over het hoofd zien, maar hen kansen geven om het laatste levenshoofdstuk van hun grootouder, ouder, broer, zus of andere naaste mee kleur te geven. Dat hoef je als ouder niet alleen te doen, ook grootouders, leerkrachten of hulpverleners kunnen op zo’n momenten belangrijke sleutelfiguren zijn voor een kind. Hoe je dat ‘je kind erbij betrekken’ het best aanpakt, daarvoor bestaat geen pasklaar antwoord, maar het is in ieder geval een goed idee open kaart te spelen, al hoef je natuurlijk niet in te gaan op alle details. Probeer een klimaat van openheid te scheppen en geef je kind de tijd om op de informatie te reageren en vragen te stellen. Lukt het je niet om zelf voldoende aandacht voor je kind op te brengen of weet je niet hoe je op bepaalde vragen moet antwoorden, vraag dan hulp van buitenaf.’

Meer weten?
Op maandag en donderdag kan je tussen 14u en 16u bij de ‘Infodesk palliatieve zorg’ in het UZ Leuven (campus Gasthuisberg, groene zone, naast de patiëntenbibliotheek) terecht. Ook wie geen patiënt van het UZ Leuven is, is welkom.

Op www.uzleuven.be/euthanasie-palliatieve-zorg-en-levenseinde kan je gratis de brochure ‘Beslissingen bij ernstige ziekte en levenseinde’ downloaden.

BRON: http://www.goedgevoel.be/gg/nl/9/Gezondheid/article/detail/2394239/2015/07/14/Wat-als-het-einde-nadert-.dhtml

Het is van belangrijk om de juiste informatie te krijgen zowel als patiënt als voor familie. Wat kan en wat mag. Soms is het gewoon te laat en dan is het gewoon zwaar om dingen te dragen.

AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
http://users.telenet.be/Boeddha_Bruno/

AUM MANI PADME HUM