Expert onthult 13 verrassende weetjes over slaap: “Als je te weinig sliep kan je positief blazen, ook al dronk je niks”
Gisteren ging het zomeruur van start. Slaapexperte Annelies Smolders onthult daarom 13 weetjes over je nachtrust, om je te helpen in te schatten of je slaap nog kwalitatief is. Wist je dat geeuwen helpt om wakker te worden? Dat alcoholisten amper dromen en dat dat heel gevaarlijk is? Of dat de aanbevolen 8 uur slaap onrealistisch is? “Een slaaptekort doet je sociale situaties en mensen negatiever interpreteren.”
Vlotte slaper of rusteloze woeler, we hebben allemaal een uniek slaap-DNA. Dat evolueert niet alleen door de jaren heen, er zijn ook heel wat factoren die onze slaapkwaliteit helpen bepalen. Nu het zomeruur van start is gegaan, zet slaapexpert Annelies Smolders enkele weetjes over slaap op een rijtje.
ER ZIT EEN TIJGER IN HET BED VAN SLECHTSLAPERS
“Waarom de ene slechts occasioneel een slechte nacht heeft en de ander chronisch slecht slaapt, heeft te maken met drie factoren: aanleg, uitlokkers en onderhoudende factoren. Aanleg maakt dat je al dan niet gevoelig bent voor slaapproblemen, maar verantwoordt het chronisch slecht slapen niet.”
“Uitlokkers zijn onder andere stress, pijn, ongemak en psychische problemen, maar ook hier ligt niet de verklaring van het chronische slaaptekort. Die ligt bij de onderhoudende factoren. Wie veel piekert, ook over slaap, gaat te gespannen naar bed. Vaak gaat het ook om mensen die wel moe maar niet voldoende slaperig zijn, bijvoorbeeld doordat ze overdag een dutje doen.”
“Ben je bang om naar bed te gaan, dan reageert je lichaam op dezelfde manier als bij een aanval van een roofdier. Je gaat met andere woorden in vechtmodus. Ook ons brein maakt dan geen onderscheid tussen een aanval van een tijger of het in bed kruipen en bang zijn dat je weer wakker gaat liggen. Piekeren over niet kunnen slapen geeft, met andere woorden, een te wakker brein. Zo kan je in chronische slapeloosheid belanden.”
SLAAPDRONKEN BESTAAT ECHT
“Een Australische studie nam concentratietesten af bij mensen met slaaptekort. Daaruit bleek dat 19 uur wakker zijn – bijvoorbeeld om 7 uur opstaan, ’s avonds afspreken met vrienden en pas tegen 2 uur naar bed, en dat zonder ook maar één slok alcohol – overeenkomt met een autobestuurder die de wettelijke alcohollimiet heeft bereikt. Ter info: in Australië is dat 0,8 promille.”
VANAF JE 40STE WORDEN MANNEN OCHTENDTYPES
“Ons slaapritme wordt gedefinieerd door een chronotype. Bij de meesten is dat neutraal, anderen zijn uitgesproken ochtend- of avondmensen. Dat is genetisch bepaald, maar ook leeftijd speelt een grote rol. Zo zijn kinderen vooral ochtendtypes, pubers dan weer avondtypes.”
“Er blijkt ook een groot verschil tussen mannen en vrouwen. Vóór hun veertigste zijn vrouwen over het algemeen meer ochtendtypes dan mannen. Eenmaal boven de veertig worden mannen eerder ochtendtypes, terwijl vrouwen stabiel blijven.”
WE ONDERSCHATTEN ONZE SLAAPKWALITEIT
“Een objectieve slaapmeting, bijvoorbeeld een polysomnografisch onderzoek in een slaapkliniek, verschilt enorm van onze subjectieve metingen. Waarom? We overschatten de tijd dat we wakker liggen. Uit onderzoek weten we dat hoe jij je slaapkwaliteit ervaart en hoe je je de dag erna voelt, vooral samenhangt met hoe jij dénkt geslapen te hebben. Niet de objectieve meting, maar de subjectieve slaapkwaliteitsbeleving bepaalt dus hoe jij je overdag zal voelen. Hoe lager die beleving, hoe groter de kans dat je je overdag slecht voelt.”
LICHT IS ZOWEL GENIALE ALS EEN VERMOEIDE UITVINDING
“Is er licht, dan komt er een rem op de productie van slaaphormonen in ons brein. Voordat de lamp bestond, sliepen mensen gemiddeld negen uur per nacht. Thomas Edison, zelf een kortslaper met veel energie, zorgde voor langere dagen die bijvoorbeeld ploegenwerk mogelijk maakten. Zijn uitvinding gaf de mens gemiddeld 500 uur per jaar meer wakkere tijd cadeau.”
DE SCHOK IN JE SLAAP STAMT UIT DE OERTIJD
“Ken je dat, het gevoel dat je valt wanneer je indommelt? En dat je ook daadwerkelijk met je been stampt of met een schok wakker schiet? Deze zogenaamde sleep twitch of hypnic jerk is een normaal verschijnsel en zou een erfenis uit de oertijd zijn.”
“Wetenschappers gaan ervan uit dat we toen hoog in een boom sliepen om ons tegen de dieren te beschermen. Als overlevingstechniek controleerden we regelmatig of we nog wel stevig hingen, en net dat moment ervaren we momenteel nog steeds – veilig – in ons bed.”
ALCOHOLISTEN DROMEN AMPER
“Gemiddeld hebben we vijf keer per nacht een droomslaap. Wie heel veel drinkt, heeft amper tot zelfs geen remslaap. Toch heeft ons brein deze dromen nodig. Daarom zal het die achterstand inhalen via agressieve dromen terwijl we klaarwakker zijn, wat we een delier noemen. Dat is dan in de vorm van waanbeelden, hallucinaties, desoriëntatie en psychoses. Stoppen alcoholisten met drinken, dan zullen ze dat grote tekort inhalen en die eerste periode van herstel ontzettend veel dromen.”
SLAAPTEKORT MAAKT PESSIMISTICHER
“Slaaptekort geeft heel wat nadelen. Eén daarvan is dat we sociale situaties en mensen negatiever interpreteren. Hoe weten we dat? Mensen met slaaptekort werden blootgesteld aan foto’s en tekeningen van neutrale gezichten en huishoudelijke voorwerpen. Na een slechte of korte nacht werden die negatiever en zelfs bedreigender beoordeeld.”
8 UUR SLAAP NASTREVEN IS NIET REALISTISCH
“Volgens een onderzoek uit 2017 van de Nederlander Gerard Kerkhof slaapt de gemiddelde mens (ouder dan 18 jaar) geen acht uur per nacht: 60 procent slaapt veeleer zeven uur of korter, 30 procent slaapt zelfs zes uur en korter.”
BLINDEN HEBBEN TAST EN GEURDROMEN
“Natuurlijk dromen ook blinden. Of dat met beelden is, hangt af van het tijdstip dat de blindheid is ontstaan. Ben je blind geboren, dan zal je niet dromen met beelden omdat je die niet kent. Ben je niet blind geboren, dan droom je aanvankelijk wel met beelden. Maar hoe ouder je wordt, hoe minder ervaring je nog hebt met beelden en hoe meer dus het aantal beelden, de variatie en de scherpte ervan zal afnemen. De slaap van blinden wordt vooral gekenmerkt door zintuiglijke waarnemingen, zoals tast, geur, smaak en geluid.”
ELK ANDERHALF UUR EVEN WAKKER WORDEN KAN NORMAAL ZIJN
“Gedurende de nacht worden we allemaal verschillende keren wakker, en dat is een normaal onderdeel van slaap. Goeie slapers geloven het vaak niet, maar ook zij worden ongeveer elk anderhalf uur even wakker. Het is eigenlijk een soort veiligheidscontrole – ook weer een restant uit de oertijd – om te checken of er geen gevaar dreigt.”
“Slechte slapers zullen dat moment veel meer opmerken dan goeie slapers, omdat ze er meer negatieve waarden aan toekennen. Op dat moment denken ze: het is weer zover. Of ze kijken snel even naar de wekker. Dat leidt mogelijk tot stress, waardoor ze misschien ook wakker blijven liggen.”
GEEUWEN OM WAKKER TE WORDEN
“Het blijft een mysterie waarom we geeuwen. Zijn we moe of vervelen we ons, dan gaan we langzamer ademen. Zo krijgen we minder zuurstof, waardoor we naar adem happen en zo onze longventilatie verbeteren. Dat zorgt voor een spontane gaap. Een andere verklaring is dat we spontaan geeuwen om onze hersenen koel te houden wanneer de temperatuur in de omgeving te hoog is.”
“Tot slot zouden we ook spontaan geeuwen om wakker te worden. Hoezo? Als we gapen, strekken we onze kaakspieren. De hormonen die dan vrijkomen, verhogen de hartslag en de alertheid even. Ook de bloedtoevoer naar de hersenen zal verhogen. Hoe gek het ook klinkt, het zijn allemaal hulpmiddeltjes om ons lichaam alert te krijgen en dus net meer wakker te worden.”
“En dan is er nog de gekopieerde gaap, een empathische reflex die vooral in de buurt van familieleden en bekenden voorkomt. Een vreemde zal je minder snel aan het geeuwen krijgen. Ook zie je dat wie moeite heeft met empathie, zoals mensen met autisme, veel minder zullen gapen.”
SCHAAPJES TELLEN
“Willen we gaan slapen, dan moet ons brein rustig zijn en moeten we de hoeveelheid activiteit beperken. Tv-kijken, maar vooral lezen zorgt ervoor dat je in een soort tunnelvisie kruipt, wat rustgevend werkt. Ook relaxatieoefeningen helpen de slaperigheid te stimuleren. Maar nog beter is het om te focussen op één gedachte.”
“Schaapjes tellen dan maar? Dat maakt je inderdaad rustiger, maar het blijft nog altijd een vrij actieve gedachte. Denk liever aan een neutraal woord, zoals ‘bloempot’, en herhaal dat, stilzwijgend of fluisterend. Je ziet het visueel voor je, je brein vertraagt en je wordt automatisch rustig, wat je slaperigheid zal stimuleren.”
Allemaal weten we dat we slaap nodig hebben. Het houdt ons lichaam fit in de dag. Daarom kunnen bepaalde mensen een probleem ondervinden door het zomer en winter uur. Dat heeft te maken met ons bioritme. Want eigenlijk hebben we in ons lichaam een eigen klok zitten die meld wanneer het tijd is om te gaan slapen of wakker te worden. Maar ook dagdagelijkse dingen kunnen een negatieve rol spelen voor onze slaap. Bijvoorbeeld stress zal men moeilijker in slaap vallen of zal men meer dromen hebben. Niet iedereen heeft dezelfde tijden nodig om uitgeslapen te zijn. Dus pin je niet vast om verplicht 8uur slaap. Ook mensen met shift werk of nachtwerk daar is de slaap ook anders bij. Alhoewel deze het in het begin zeer moeilijk kunnen hebben met het slapen. Het lichaam moet zich eraan aanpassen.
Het belangrijkste van al is dat we ’s morgen uitgeslapen wakker worden om zo aan onze dag te beginnen.
Maar zoals in de tekst zijn het wel leuke weetjes over onze slaap.
AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Aum Shanti,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
AUM PADME HUM MANI
SPIRITUEEL Boeddha 