“Verband tussen straling en leukemie bij kinderen”: werken de beschermende middeltjes die online te koop zijn?
Nieuwe hoogspanningslijnen die er in West-Vlaanderen zouden komen, maken de lokale bevolking woedend. Kinderen zouden leukemie krijgen van de elektromagnetische straling die de lijnen afgeven. ‘Gelukkig’ zijn er op het internet steeds meer beschermende middeltjes te vinden, van stralingswerende gordijnen tot telefoonhoesjes. Werken die tools, en is straling echt zo gevaarlijk? Gezondheidsexpert prof. dr. Dirk Adang licht toe. “Elke dag gebruiken we een toestel dat ter hoogte van ons hoofd een sterkere straling afgeeft dan de straling die erop invalt vanaf een zendmast.”
Onlangs wikkelde actrice Audrey Roloff haar kindje tijdens een vlucht in een EMF-deken, een overtrek die elektromagnetische stralen zou tegenhouden. Die kocht ze enkele maanden eerder al, om haar bolle buik tijdens haar zwangerschap te beschermen tegen straling. Je kan ook beroep doen op edelstenen die helpen tegen computerstraling, dataverkeer en zendmasten, en er bestaan telefoonhoesjes en armbanden die straling tegenhouden. Of drastischer: gordijnen die je afschermen van elektromagnetische straling.
Het roept toch enkele vragen op: hoe gevaarlijk is elektromagnetische straling? En bieden die tools écht soelaas, of zijn ze pure kwakzalverij?
Breed spectrum van straling
Het antwoord op de vraag of elektromagnetische straling gevaarlijk is, is niet zo eenduidig. “Allereerst: elektromagnetische straling is een ontzettend breed begrip”, aldus prof. dr. Dirk Adang, gezondheidsexpert aan de UHasselt en dé specialist op het vlak van straling en gezondheid. “Het gaat onder andere over radioactieve straling, UV-straling, zichtbaar licht, infrarood licht, gsm-straling en microgolven onder meer gebruikt in microgolfovens, babyfoons, radarinstallaties. Ook de straling bij vaste zendmasten voor radio- en televisie, deze voor toepassingen in antidiefstalsystemen en de elektrische en magnetische velden in de buurt van hoogspanningslijnen maken deel uit van het elektromagnetische spectrum.”
“Kort samengevat bestaat het elektromagnetisch spectrum uit ioniserende (radioactieve) en niet-ioniserende straling”, verduidelijkt de stralingsexpert. “Van de ioniserende straling, zoals röntgen- en gammastralen, weten we dat ze schadelijk is.” Precies daarom bijvoorbeeld zijn ziekenhuizen vrij zuinig met radiologisch onderzoek.
Het beruchte Ventilusproject
Momenteel is de bezorgdheid over enkele andere vormen van elektromagnetische straling erg actueel. Denk maar aan het verhitte 5G-debat. Maar ook: de (aangekondigde) hoogspanningslijnen in ons land. Niet geheel onterecht, aldus de professor. Zo ligt de Ventilus-hoogspanningslijn onder vuur. Het grootschalige project moet stroom van het windmolenpark op zee naar het binnenland brengen, maar het is nog steeds onduidelijk of de hoogspanningslijnen boven- of ondergronds gerealiseerd zullen worden.
“Zuiver vanuit gezondheidsoogpunt moet je die kabels ondergronds leggen”, vertelt de gezondheidsexpert. “Want er is in diverse onderzoeken een verband gevonden tussen de langdurige blootstelling aan magnetische velden van de elektriciteitsvoorziening in de woonomgeving en het vóórkomen van leukemie bij kinderen. We onderzoeken dat al veertig jaar en zien, waar ter wereld de studie ook uitgevoerd wordt, telkens ongeveer hetzelfde: in regio’s in de buurt van zulke hoogspanningslijnen krijgen ongeveer twee keer meer kinderen leukemie bij jaargemiddelde waarden van de magnetische fluxdichtheid groter dan 0,3 à 0,4 microtesla.”
“Maar de vinger op de wonde leggen lukt helaas niet: we vinden tot op de dag van vandaag niet welk biologisch mechanisme aan de basis van deze vaststelling zou kunnen liggen. Om die reden kunnen we niet spreken van een oorzakelijk verband, enkel van een statistisch verband.” De Wereldgezondheidsorganisatie deelde deze magnetische velden in als ‘mogelijk kankerverwekkend voor de mens’.
En die beschermende middeltjes dan: quatsch of niet?
Momenteel zijn er geen bewijzen dat de overige vormen van elektromagnetische straling schadelijk zijn voor de gezondheid, zolang de door de overheid vastgelegde normen niet overschreden worden. Dr. Adang roept wel op om zelf op een gezonde manier met straling om te gaan. Houdt dat in: op het internet een paar beschermende middeltjes bijeen shoppen, zoals stralingswerende gordijnen, armbanden en telefoonhoesjes?
Over die commercieel-creatieve oplossingen is dr. Adang duidelijk: in de praktijk kunnen de magnetische velden van de hoogspanningslijnen niet volledig afgeschermd worden. “Je hebt hiervoor zelfs een speciale en dure metaallegering nodig die de velden in het allerbeste geval enkel maar kan verzwakken. Bovendien zou dit technisch een zeer complexe en moeilijk — haast onmogelijk — te verwezenlijken constructie zijn. Vanuit economisch en praktisch oogpunt is afscherming hier dus niet realistisch. De afstand tussen jou en de elektromagnetische bron vergroten is daarentegen wél een doelmatige maatregel.”
En wat dan met de niet-ioniserende straling, gebruikt in telecommunicatietoepassingen zoals je gsm, wifi, zendmasten? “Het enige wat theoretisch zou helpen opdat de straling je niet meer zou kunnen bereiken, is jezelf volledig in een perfect om- en aansluitende cocon van metalen gaas wikkelen zonder ook maar de minste spleet open te laten, waarbij de mazen van het gaas dan zo klein moeten zijn dat ze de gebruikte golven kunnen tegenhouden. Een perfect dicht metalen harnas zou ook dienst kunnen doen. Maar praktisch of zelfs haalbaar zijn zulke metalen omhulsels natuurlijk niet.”
Als telefoonhoesjes tegen straling echt werken, dan is communicatie via je smartphone volledig onmogelijk.Prof. dr. Adang
Ook de telefoonhoesjes helpen niet. “Als zulke telefoonhoesjes tegen straling echt werken, dan is communicatie via je smartphone volledig onmogelijk. Je hebt nu eenmaal straling nodig om te bellen of verbinding met wifi te maken. Stickers, stenen, armbanden, halskettingen… verlagen je blootstelling aan straling niet. Dat is volksbedrog.”
“Ook nog wat duiding over dat speciale dekentje voor in het vliegtuig: het is zo dat we tijdens een transatlantische vlucht ook aan een zekere hoeveelheid radioactiviteit, afkomstig van de kosmische straling, blootgesteld worden. Zo’n dekentje mist daarvoor echter zijn doel als het geen loodlaag bevat, zoals dat bijvoorbeeld wel het geval is bij de loodschort van een radioloog of interventiecardioloog.”
De grootste bron van straling
Hij kwam al vaak ter sprake: onze gsm. Die behoeft volgens dr. Adang extra aandacht, willen we straling rondom ons begrijpen. “Want de grootste bron van straling hebben we — vaak letterlijk — zelf in de hand: de smartphone.”
We zijn meer op onze hoede voor de zendmasten, maar de sterkte van de straling die ons bereikt vanaf een zendmast ligt in het overgrote deel van de gevallen lager dan die van de gsm tegen ons oor.Prof. dr. Dirk Adang
De gezondheidsexpert: “De straling van enkele seconden bellen komt overeen met een hele dag op ongeveer honderd meter van een zendantenne staan. Mensen zijn vaak meer op hun hoede voor de zendmasten, maar de sterkte van de straling die ons bereikt vanaf een zendmast ligt in het overgrote deel van de gevallen lager dan die van de gsm tegen ons oor. De afstand tussen de zendmast en je lichaam is dan ook veel groter dan die tussen de gsm en je lichaam. We zetten onze gsm bovendien geregeld tegen ons hoofd, precies waar het centrale zenuwstelsel — onze hersenen — zich bevindt.”
Gezond smartphonegebruik
Prof. dr. Dirk Adang tipt om bellen te beperken. “En als je het doet, bijvoorbeeld om de vijf minuten van oor verwisselen zodat de oorregio niet te fel opwarmt. Of: je telefoon wat verder van je vandaan houden. Afstand is namelijk een heel belangrijke factor bij elektromagnetische straling. Oortjes gebruiken vermindert eveneens de straling ter hoogte van het hoofd. Bel liefst ook niet vanuit een kelder of ondergrondse garage, omdat je telefoon dan meer vermogen zal uitzenden om de verbinding met een zendmast buiten te kunnen realiseren.”
Veel mensen leggen hun gsm niet op hun nachtkastje om straling te beperken, maar dat kan volgens de gezondheidsexpert dan weer weinig kwaad. “Als je je gsm niet gebruikt, is de straling minimaal. Je toestel zal af en toe verbinding maken met de zendmast om zijn positie kenbaar te maken en na te gaan hoe de ontvangst is, maar die communicatie met het netwerk is slechts ultrakort. Daar zie ik dus weinig graten in. Je zal er normaal geen last van hebben.”
Wat met stralingsziekte?
Als je op een normale manier met gsm-, wifi-straling omgaat is er dus weinig reden tot paniek. Mensen met een implantaat vragen best advies aan hun behandelende arts. Maar hoe zit het dan met de mensen die aan ‘stralingsziekte’ lijden? “Er zijn inderdaad mensen die zichzelf hooggevoelig voor straling noemen. Het gaat voornamelijk over aspecifieke functionele klachten, variërend in ernst en type.”
“Sommigen vertonen effecten ter hoogte van de huid zoals roodheid, jeuk of een brandend gevoel en dit bij niveaus ver beneden de aanbevolen blootstellingsgrenzen. Anderen klagen dan weer over onder meer slaapproblemen, vermoeidheid, concentratieproblemen, hoofdpijn, misselijkheid, hartkloppingen, spijsverteringsstoornissen”, vertelt dr. Adang. “Sommigen verhuizen zelfs naar een zone blanche: een gebied waar weinig gsm-ontvangst is. Enkelingen gaan zelfs in grotten wonen. Anderen dragen dan weer een aluminium hoedje of draperen een fijnmazig metalen gaas over zich. Maar dat helpt niet veel, aangezien zo’n metalen gaas vaak maar tot hun middel reikt en onderaan openstaat.”
“Ik sprak al met veel van hen, en ik ben ervan overtuigd dat we hun klachten serieus moeten nemen. Alleen: het zijn ontzettend uiteenlopende symptomen, die je aan van alles en nog wat kan wijten. Dit geheel aan symptomen maakt van geen enkel erkend syndroom deel uit. Er is ook geen biologische verklaring voor deze symptomen. Bovendien bestaat er zoiets als het nocebo-effect, het omgekeerde van het placebo-effect. Een gezondheidsprobleem of symptoom is dan het gevolg van de verwachting of het geloof dat iets — in dit geval elektromagnetische straling (beeldschermen, gsm, wifi, DECT, hoogspanningslijnen…) — gevaarlijk is.”
Tot op heden heeft nog nooit iemand met stralingsziekte correct kunnen aangeven wanneer de antennes in een proefsetting geactiveerd werden.Prof. dr. Dirk Adang
“Tot op heden heeft nog nooit iemand met stralingsziekte bijvoorbeeld correct kunnen aangeven wanneer de antennes in een proefsetting precies geactiveerd werden en wanneer niet. Als wetenschapper kan ik dus niet spreken van een bewezen of causaal verband.”
Correct en goed informeren
Om een juist oordeel te kunnen vormen en om geen onnodige angst te veroorzaken, is er maar één oplossing, aldus de gezondheidsexpert: correct en grondig informeren. “Niet evident, want elektromagnetische straling is een vrij ingewikkelde materie. Je mag ook niet alle vormen van straling op één hoopje gooien: dan vergelijk je appelen met peren. Door een gebrek aan de juiste informatie slaan mensen soms een beetje door. Ik ben ervan overtuigd dat je in een open dialoog met hen al heel wat ongerustheid en stress kan wegnemen. Dit kan gebeuren via het verstrekken van objectieve, correcte wetenschappelijke informatie die volledig vrij is (van perceptie) van ook maar de minste belangenvermenging.”
De professor maakte een zeer toegankelijke powerpointpresentatie, waar je alle belangrijke informatie over elektromagnetische straling terugvindt. Je vindt alle info hier.
Zelf denk ik dat er weinig aan te doen is. Omdat we overal met stralingen te maken hebben. Denk maar in de keuken de microgolfoven je gsm je tv en ga zo maar door. Dan krijg je nog eens allerlei masten die buitenstaan. En niet te vergeten de bedrading onder de grond. Allemaal even ze een bepaalde straling. Kan men zich er tegen wapenen daar heb ik vraagtekens bij. Dan mag je huis nog zo goed inpakken dan mag je nog allerlei edelstenen plaatsen in huis. Echt helpen zal het niet doen. Wat wel kan helpen is dat je een woning zoekt die niet in de buurt staat van bepaalde masten en dergelijke. Maar dan nog he.
Dit wou ik toch met jullie delen. En natuurlijk om te weten hoe jullie er tegenover staan.
Om stralingen te men gebruikt men een geigerteller.
AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Aum Shanti,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
AUM MANI PADME HUM
SPIRITUEEL Boeddha 