Lockdown zorgt voor pak meer oproepen bij Antigifcentrum: “Er zijn er zelfs die uit smetvrees een javelbad nemen”
De lockdown zorgt ervoor dat mensen meer tijd hebben om hun kot uitgebreid te poetsen, waardoor het aantal ongevallen met reinigingsproducten toeneemt. De andere verklaring voor de stijging: we zijn blijkbaar erg inventief en gedreven om onze leefomgeving én onszelf te ontsmetten.
Dat geëxperimenteer loopt echter vaak niet goed af: het aantal oproepen bij het Antigifcentrum voor incidenten met bleekwater (javel) ging maal twaalf, die met handgels maal zes. Tot viermaal meer mensen denken zichzelf met ontsmettende oppervlaktedetergenten als Dettol, brandalcohol of essentiële oliën van het virus te kunnen vrijwaren. “Onder andere zepen, detergenten en handgels worden vaker én in grotere hoeveelheden gebruikt. Er zijn er zelfs die uit smetvrees een javelbad nemen”, weet adjunct-algemeendirecteur dr. Dominique Vandijck. “Doe dat nooit, net als de handen ontsmetten met bleekwater of het goedje gebruiken om te douchen. Elke verkeerde toepassing kan ernstige brandwonden of zelfs orgaanfalen tot gevolg hebben.”
Trump
Toen Amerikaans president Donald Trump eind april suggereerde ontsmettingsmiddelen te injecteren, zagen de producenten van detergenten zich genoodzaakt om meteen expliciet te waarschuwen dat hun producten nooit mogen opgedronken of geïnjecteerd worden. Ook het Antigifcentrum kreeg toen meer oproepen met vragen hierover binnen.
Door meer tijd en een grotere smetvrees, wordt ook het huis grondiger en frequenter schoongemaakt. “Vanuit de idee om nog beter te kunnen reinigen of ontsmetten, gaan sommigen producten mengen, wat een groot risico op chemische dampen kan vormen”, aldus de topman. Ook bleekwater overgieten in lege flessen, is absoluut te vermijden.
Ik hoor toch ook meer van mensen dat ze een aanleg krijgen van smetvrees. Dat ze constant met een vod rondlopen in huis om alles af te vegen en meer dan nodig is hun handen te wassen. En dan spreek ik niet over gewoon wassen maar schrobben. Ook zijn er die teveel hun handen desinfecteren met gel, of in het slechtste geval met een product dat de huid irriteert.
AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
AUM MANI PADME HUM
SPIRITUEEL Boeddha 
Krijgen we door corona allemaal smetvrees? Dit zijn de echte symptomen en zo breng je rust in je hoofd
“Iedereen moet nu omgaan met de angst waar ik al de hele tijd mee leef.” Rebecca (37), die jarenlang gebukt ging onder smetvrees, ziet hoe sinds de coronacrisis iedereen de supermarktkar deinfecteert, kuchende mensen mijdt en poetst dat het geen naam heeft. Komen we uit deze crisis met collectieve smetvrees? Experten nuanceren die bezorgdheid en geven advies om het hoofd koel te houden.
“Op dit moment voelt iedereen een beetje van wat ik al mijn hele leven meemaak. Ik wens het niemand toe, het is een verschrikkelijke aandoening”, zegt Rebecca (37). Zij heeft al sinds haar achtste ‘reinheidsdrang’, al kreeg ze de angst om vuil te worden en in een vuile omgeving te leven intussen onder controle door therapie en medicatie. “Vroeger waste ik mijn handen de hele dag door, soms tot ze open lagen. Ik verwisselde vaak van kleding om telkens het gevoel te hebben dat ik proper was, en er waren periodes dat ik gewoon niet buitenkwam, omdat ik de deurklink niet wilde aanraken. Winkelen was een opgave. De handvaten van de supermarktkarretjes vond ik enorm vies. En ik was voortdurend aan het schoonmaken, want het huis moest superschoon zijn. Dat gevoel is nooit echt weggegaan, maar ik kan het nu plaatsen en heb geleerd om ermee om te gaan.”
Desondanks is dit voor Rebecca een stresserende periode. “Het is alsof de wereld zegt: ‘Zie je wel! Je had al die tijd gelijk!’ Vroeger moest ik me verzetten tegen dat gevoel om telkens mijn handen te willen wassen, nu doet iedereen dat wel tien keer per dag. Niemand kijkt op als ik vandaag met handschoenen aan naar de supermarkt ga, integendeel. Eigenlijk is het te gek voor woorden: ik heb het eerst allemaal moeten afleren en nu moet ik er weer mee beginnen. Het zou heel makkelijk zijn voor mij om af te glijden en in bed te blijven, maar dat wil ik niet. Mijn dosis medicatie is verhoogd om de dag door te komen en ik heb een heel strak dagschema waar ik me strikt aan houd. Die regelmaat geeft rust. Elke middag ga ik nog even slapen, dat zorgt voor evenwicht in mijn hoofd. Op die manier lukt het me om sterk te blijven. Ik kan zelfs nog met mijn dochter gaan buiten spelen.” Op sommige vlakken heeft ze even een stap achteruit gezet. “Ik kon het net aan om zelf het vuilnis buiten te zetten of een prullenbak aan te raken, maar dat doe ik nu niet meer. Te griezelig.”
Ook Rebecca’s onderliggende angst om geliefden te verliezen, zet zich sterker door dan anders. “Door therapie kwam ik erachter dat veel van mijn dwanghandelingen voortvloeien uit mijn angst dat de mensen van wie ik houd iets zou overkomen. Die gedachte is er niet minder op geworden nu we elke avond op tv het aantal overlijdens horen. De avonden blijven moeilijk; dan komen die angsten heel erg naar boven. Overdag kan ik bezig blijven, maar als ik even stil zit, kloppen de negatieve gevoelens aan. Maar dit is natuurlijk een uitzonderlijke situatie en ik wil me niet laten meeslepen door mijn angsten.”
Wel honderd keer per dag roep ik naar de kinderen: ‘Handen wassen!’
Monica
Alles onder de kraan
Mensen met een dwangstoornis hebben het dus moeilijk nu. Maar ook Monica, die nooit smetvrees had, vraagt zich soms af of ze niet te ver gaat in haar bezorgdheid. “Wel honderd keer per dag roep ik naar de kinderen: ‘Handen wassen!’ Ik moet mezelf dwingen om boodschappen te doen, want als ik eerlijk ben, zou ik liever niet tussen al die shoppers staan. Ze komen toch vaak te dichtbij en dragen zelden een masker. Als ik fruit koop, denk ik: stel dat iemand op die sinaasappel heeft geniest. Thuis houd ik dus alles onder de kraan. Meestal desinfecteer ik ook snel de verpakkingen met zo’n doekje. Je weet maar nooit wat je binnenhaalt. Soms ben ik bang dat ik smetvrees ontwikkel.”
Experts benadrukken echter dat je smetvrees ook hebt zonder coronavirus, het is een obsessief-compulsieve stoornis die je niet zomaar kan uitzetten. “Iederéén is nu waarschijnlijk wat alerter als het op hygiëne aankomt, maar daarom gaan we nog niet collectief smetvrees ontwikkelen”, stelt psychiater Menno Oosterhoff, gespecialiseerd in dwangstoornissen, gerust. “Wat ‘normaal’ is, is nu tijdelijk veranderd. De normen zijn opgeschroefd. Daardoor zijn we allemaal een beetje bang en voorzichtig geworden. Ik had er de eerste dagen in de supermarkt ook last van, maar dat ebt wel weer weg.”
Bij mensen met smetvrees is de innerlijke thermostaat àltijd gevoeliger geprogrammeerd
Menno Oosterhoff
Oosterhoff begrijpt de associatie tussen corona en smetvrees, maar benadrukt het verschil tussen een individuele aandoening en een maatschappelijke voorzorgsmaatregel. “Smetvrees is een dwangstoornis die voortvloeit uit een intern proces. Bij mensen met smetvrees is de innerlijke thermostaat àltijd gevoeliger geprogrammeerd. Dat de maatschappelijke thermostaat nu ook zo is afgesteld, is tijdelijk, en wij passen ons aan. Maar dat betekent niet dat onze interne gevoeligheid is gewijzigd. We reageren simpelweg op een veranderde maatschappelijke context.”
“Mensen met smetvrees wéten vaak wel dat de gedachte van onreinheid onterecht is als ze al een uur hun handen staan te wassen, maar ze kunnen de drang en dwang om die handeling uit te voeren, niet opzijzetten”, vult Oosterhoff aan. “Het is een obsessieve gevoeligheid voor vuil. Soms speelt de angst om ziek te worden mee, soms om anderen te besmetten. Bij smetvrees wordt die angst of obsessie problematisch: je durft bijvoorbeeld het huis niet meer te verlaten, omdat je overal besmettingsgevaar ziet. Of je wast je handen tot bloedens toe met bleekwater. Je gaat dwars door de pijngrens heen, alles om die innerlijke onrust in bedwang te houden. Het is een aandoening die je leven kan verzieken.”
Oncontroleerbaar
Hij betwijfelt dat we nu een smetvreesgeneratie kweken. “Als we het virus onder bedwang hebben, zal ook de angst afnemen. Mensen kunnen makkelijk schakelen. Waar nodig passen we onze normen aan en we schalen snel op en af. Als je op vakantie bent op een camping leg je de lat voor het sanitair ook lager dan thuis. Het niet zo propere toilet in dat restaurantje vind je acceptabel, maar van je hotel verwacht je iets anders. We passen onze normen aan onze omgeving aan. Het zou kunnen dat dit virus tot een blijvende verschuiving leidt van wat we als samenleving als veilig en hygiënisch beschouwen, maar het is nog te vroeg om dat te zeggen.”
Het is niet abnormaal om bang te zijn bij een pandemie als deze, waarvan we de duur, gevolgen en omvang moeilijk kunnen inschatten
Hannelore Tandt
Hannelore Tandt (psychiater UZ Gent) wil vooral geruststellen. “Het is niet abnormaal om bang te zijn bij zo’n grote verandering in je omgeving. Zeker bij een pandemie als deze, waarvan we de duur, gevolgen en omvang moeilijk kunnen inschatten. Het gaat om een ‘dreiging’, om iets oncontroleerbaars, en dat kan tot angst en onzekerheid leiden. Daar is op zich niets vreemds aan. Handen wassen en afstand bewaren blijven de beste bescherming. Gekocht fruit even afspoelen is hoe dan ook een goed idee. En desinfecterende doekjes in huis halen, betekent niet dat je beter in therapie zou gaan. Laat de gedachte je geruststellen dat we vandaag allemaal af en toe overdrijven in het poetsen en panikeren.”
Meer info voor wie kampt met dwangproblemen op http://www.dwang.eu.
Drie vragen aan… Hannelore Tandt, psychiater in het UZ Gent, gespecialiseerd in angst- en stemmingsstoornissen en obsessief-compulsieve stoornissen
1. Kweken we vandaag een generatie met smetvrees, zoals viroloog Mark Van Ranst vreest?
“De mens past zich aan aan de omstandigheden. Als die daarom vragen, zullen we onze handen wassen telkens als we het huis hebben verlaten, het handvat van de supermarktkar ontsmetten… Als we het coronavirus hebben bedwongen of als er een vaccin bestaat, zullen de meesten van ons die strenge voorzorgsmaatregelen laten varen. Het is natuurlijk zoeken naar het ‘nieuwe normaal’. En binnen dat nieuwe referentiekader zullen we doen wat nodig is om gezond te blijven. Maar dat is geen smetvrees. Dat is gezond verstand.”
2. Wanneer is mijn angst niet meer normaal?
“Als de angst aanhoudt wanneer de dreiging vermindert. Op dit moment worden de quarantaine maatregelen wat versoepeld, en de meesten van ons passen zich automatisch aan die nieuwe voorwaarden aan. We dragen een masker op het openbaar vervoer; blijven social distancing respecteren, maar ontmoeten ook al wat meer mensen. Als vanzelf worden we ook een beetje rustiger. Dat is het normale verloop: de angst ebt weg als de dreiging afneemt. Als je merkt dat je in die angsten blijft hangen — als je bijvoorbeeld niet naar de winkel durft, of je handen maar blijft wassen, ook als je niet buiten bent geweest —, heb je misschien een probleem.”
3. Welke mensen zijn kwetsbaar voor het ontwikkelen van een dwangstoornis?
“Onderzoek in China heeft een aantal kwetsbare groepen aangewezen voor het ontwikkelen van mentale problemen. Vrouwen, studenten, zorgverleners en mensen met een zwakke gezondheid hebben in deze tijden mogelijk een hoger risico om een depressie, paniekstoornis, smetvrees of een andere dwangproblematiek te ontwikkelen, misschien zelfs een posttraumatische stressstoornis. Maar ik wil benadrukken dat er veel verschillende, individuele biopsychosociale factoren meespelen: wat draag je in je genen mee, hoeveel sociale steun heb je, hoeveel stress kan je verdragen?”
Een goede nachtrust is nu essentieel. Net als gezond eten, sporten en het beperken van alcoholverbruik
Unsplash Een goede nachtrust is nu essentieel. Net als gezond eten, sporten en het beperken van alcoholverbruik
Rustbrengers voor je hoofd
• Zoek correcte info van een betrouwbare website. Wat is corona precies en hoe kan je het oplopen? Hoe vaak moet je je handen wassen? Sommige mensen worden onrustig omdat ze van alle kanten informatie ontvangen die niet klopt of tegenstrijdig is. Raadpleeg de website van de overheid http://www.info-coronavirus.be voor informatie die gecontroleerd werd en juist is.
• Beperk je blootstelling aan de media. Zoek sensationele berichten op sociale media en dergelijke niet op. Ga niet mee in complottheorieën. Beperk indien nodig ook je consumptie van ernstig nieuws. Je moet niet elke avond naar het nieuws kijken als je een beetje neerslachtig wordt van dat dagelijkse sterftecijfer. Te veel slecht nieuws kan een negatieve impact hebben op je mentale evenwicht.
• Als je angst ervaart, panikeer niet meteen. In stressvolle tijden is onrust normaal.
• Probeer je stressreacties te herkennen, zodat je ze een halt kan toeroepen of ze kan verminderen. Het kan helpen om in een vaste dagelijkse routine te voorzien. Een dagplanning is een houvast voor het hele gezin. Dan moet je je over de praktische zaken al geen zorgen maken.
• Een goede nachtrust is nu essentieel. Net als gezond eten, sporten en het beperken van alcoholverbruik.
• Probeer contact te bewaren met de buitenwereld. Vrienden, familie, collega’s… Onderhoud je sociale netwerk via WhatsApp, telefoon of om het even. Probeer in deze moeilijke periode je ‘opvangnet’ te behouden.
• Als je met vragen en twijfels zit, praat erover met vrienden of geliefden. Problemen delen helpt echt. Als je je echt zorgen blijft maken, als het gevoel van angst aanhoudt en je overmant, zoek dan professionele hulp.
BRON: https://www.hln.be/nina/psycho/krijgen-we-door-corona-allemaal-smetvrees-dit-zijn-de-echte-symptomen-en-zo-breng-je-rust-in-je-hoofd~a998d67f/