De kracht van lichaamstaal: “Spiegelgedrag stellen we alleen bij mensen met wie we een sterke band voelen”
Van een verliefd koppel dat synchroon lijkt te bewegen tot beste vriendinnen die plots even hoog en snel gaan spreken. Spiegelen, heet dat fenomeen. En het zegt iets over je relaties. Hoe hechter de band, hoe meer je elkaars lichaamstaal overneemt.
Is het je ook al eens opgevallen hoe je tijdens een wandeling met je partner automatisch hetzelfde ritme aanneemt? Hoe je tijdens een etentje met een vriendin gelijktijdig van je glas wijn nipt of aan je oorbel zit te frunniken? “Het zijn typische voorbeelden van spiegelgedrag, een vorm van non-verbale communicatie waarbij we het gedrag van de ander imiteren”, zegt Charlotte De Backer, hoofddocent aan het departement Communicatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen. “Vaak uit spiegelen zich in het overnemen van handbewegingen, maar het gaat ook over het kopiëren van spreektempo, intonatie, woordkeuze … Zelfs tijdens het eten stellen we spiegelgedrag. Vooral vrouwen nemen onbewust vaak pas een hap wanneer hun tafelgenoot dat ook doet. Snelle eters stimuleren de anderen zo om hun maaltijd ook sneller naar binnen te werken, net als trage eters het eettempo doen vertragen.”
Graadmeter van relatie
Toch spiegelen we niet zomaar iedereen. “Spiegelgedrag stellen we enkel bij mensen met wie we een sterke band voelen”, zegt De Backer. “Zorgt het spiegelen voor die connectie? Of spiegel je elkaar omdat je een goed contact hebt? Wat nu juist de oorzaak is en wat het gevolg, is niet helemaal duidelijk. Vast staat wel dat het in beide richtingen werkt. Spiegelgedrag versterkt het onderlinge vertrouwen. Mensen voelen zich verbonden en ervaren de interactie als aangenaam.”
Hoe sterker de relatie, hoe meer we elkaar spiegelen. Maar ook bij een eerste ontmoeting vertelt het imitatiespel veel. “Het kan een goede klik voorspellen. Bij mensen met wie je instant een connectie voelt, vertoon je als vanzelf spiegelgedrag.” Dat kopieergedrag gaat behoorlijk ver. “Tijdens een onderzoek over spiegelgedrag vroegen we een groep onbekenden om samen een opdracht uit te voeren. Wat bleek? Bij proefpersonen die aangaven instant een connectie met de andere te voelen, synchroniseerde zelfs de hartslag. Spiegelgedrag is een natuurlijk fenomeen en een ingebouwde graadmeter van een ‘onderlinge klik’. Het gebeurt spontaan – je hartritme kan je onmogelijk bewust gaan sturen – en dat is net het mooie eraan.” Dat afstemmen van elkaars hartslag gebeurt ook tussen moeders en hun baby’s. “Nog zo’n mooi voorbeeld van spiegelgedrag”, bevestigt de communicatie-expert. “Baby’s worden rustig als ze op de buik van hun mama liggen. Ze zeggen dat het horen van moeders hartslag kalmerend werkt, maar het is meer dan dat. Baby’s synchroniseren hun hartritme met dat van hun mama en komen zo tot rust. En het omgekeerde is ook waar. Ben jij gejaagd? Dan zal je kind je versnelde hartritme en gejaagdheid overnemen.”
In het brein
Hoe komt het dat we het gedrag van anderen imiteren? Het antwoord schuilt in ons brein. “De zogenaamde spiegelneuronen – specifieke zenuwcellen in de hersenen – liggen aan de basis van spiegelgedrag”, zegt De Backer. “Ze zorgen ervoor dat je geneigd bent terug te zwaaien als iemand naar je zwaait, en dat je herkent welke emotie ermee gepaard gaat. Wanneer jij naar me lacht, schieten mijn spiegelneuronen in actie. Ze laten me toe te voelen wat jij voelt: ik begrijp dat jij gelukkig bent.”
Spiegelcellen vormen de basis voor empathie. Ze verklaren waarom we moeite hebben om naar mensen met pijn te kijken of waarom we meehuilen met romantische films. “Hoe meer spiegelcellen je hebt, hoe sterker je reageert op wat je ziet. We merken dat vrouwen er door de band genomen meer hebben dan mannen, maar er bestaan natuurlijk altijd uitzonderingen.”
Valkuilen
Ben je iemand die snel geraakt wordt door films? Dan beschik je over flink wat spiegelneuronen en empathie. “Ook wie tijdens het lezen helemaal in het boek gezogen wordt, heeft meer van deze zenuwcellen”, zegt De Backer. In een wereld waarin empathie meer dan nodig is, zorgen spiegelneuronen voor een belangrijk streepje voor. Ze kunnen van de wereld een mooiere plek maken. “Lach naar een onbekende op de bus en je krijgt gegarandeerd een glimlach terug: het zogenaamde emotional contagious effect”, bevestigt De Backer.
Een mooi voorbeeld zijn ook de kleine random acts of kindness die jou en de mensen rondom je gelukkiger maken. Maar een goed ontwikkeld stel spiegelcellen komt ook met enkele valkuilen. “Mensen met veel spiegelneuronen absorberen ook sneller negativiteit. We weten dat er een duidelijke link is tussen empathie en burn-out. Wanneer een empathisch iemand, met veel spiegelneuronen, dag in dag uit met negativiteit geconfronteerd wordt, kan dat beginnen te wegen. Het verklaart het hoge aantal burn-outs in de zorgsector. Sterk voelende mensen kiezen vaker voor een job in de zorg. Ze absorberen meer – wat hen als zorgverlener goed van pas komt – maar ook de zwaarte komt bij hen harder binnen: een vicieuze cirkel.” Daarom kunnen sterke spiegelaars het best waakzaam blijven. “Een Amerikaanse studie heeft het beschermende effect van mindfulness aangetoond. De proefpersonen kregen een reeks gruwelijke beelden te zien. Terwijl ze eerst wegkeken, konden ze dezelfde beelden na enkele weken intensieve mindfulnesstraining wel verdragen. Mindfulness leert je een dissociatie te maken tussen de beelden en je gevoelens, te observeren zonder oordelen en zonder je spiegelcellen te activeren. Mindfulness verandert iets in je brein, zo blijkt uit steeds meer studies, en helpt je om gevoelsreacties beter te controleren.” Tip: de apps Headspace en Calm zijn uitgegroeid tot vaste waarden en ideaal voor wie op een toegankelijke en praktische manier aan de slag wil met aandachtstraining.
Bewust spiegelen
Ook slimme marketingmensen ontgaat de kracht van spiegelcommunicatie niet. Tijdens verkooptrainingen is mirroring een hot topic. Verkopers die je non-verbale communicatiestijl overnemen met als doel contact te maken en een deal te sluiten, heeft wat weg van manipulatie. De Backer is geen voorstander. “Spiegel je niet honderd procent goed, dan kan het fout lopen. Zodra het opvalt, is het ongelooflijk irritant, zeker wanneer een
onbekende het doet. We weten uit onderzoek dat bewust spiegelen niet werkt. Het zorgt ervoor dat je elkaars emoties fout inschat en niet kan detecteren of de ander al dan niet de waarheid vertelt. Ons natuurlijke spiegelsysteem werkt feilloos als je het onbewust laat ontstaan. Probeert je het te sturen, dan creëer je afstand en werkt het averechts.”
WAT ALS JE NIET ZO EMPATHISCH BENT?
Een niet zo empathische bedrijfsleider die door spiegelgedrag de band met werknemers probeert aan te halen? Geen goed idee, volgens Charlotte De Backer. Wat helpt wel voor meer empathie? Ze geeft enkele tips.
• Dwing jezelf in de schoenen van de andere te staan
“Empathie bestaat naast het ‘aanvoelen’ ook uit een duidelijke cognitieve component: begrijpen wat de ander voelt. Dat kan je trainen. Voel je niet aan hoe iemand zich voelt, probeer dan in zijn of haar schoenen te staan. Hoe voel jij je als je kritiek krijgt? Als iets niet vlot gaat? Natuurlijk ervaart niet iedereen hetzelfde in deze situaties, maar het kan je wel een indicatie geven van hoe de ander zich zou kunnen voelen.”
• Schouderklopje
“Fysiek contact maakt endorfines aan en schept een band. De veiligste zone om iemand aan te raken is de schouder. Met een kort schouderklopje versterk je het gevoel van vertrouwen en coöperatie. Het geeft de ander letterlijk een goed gevoel, op voorwaarde dat je er niet mee overdrijft.”
• Papegaaientaal
Liever dan geforceerd bewegingen te imiteren, kan het helpen de taal van je gesprekspartner te spiegelen. “Vertelt hij hoe moeilijk hij het werk kan loslaten? Reageer dan met: ‘Dus je kan het werk maar moeilijk loslaten?’ Dat soort van papegaaiengedrag – waarbij je de boodschap van de ander kort herhaalt – werkt heel goed. Het geeft de ander het gevoel dat hij gehoord wordt. Ook hier is doseren belangrijk. Doe je het te vaak, dan wordt het irritant.”
• Dans en zing
Hoewel veel werknemers gruwelen van teambuildings met dansen of zingen als rode draad, kunnen ze wel verbindend werken. “Door op hetzelfde ritme dezelfde bewegingen uit te voeren, creëer je een fysieke spiegelreactie. Dat versterkt de groepsband en stimuleert het onderlinge vertrouwen. Ook in jager-verzamelaarculturen wordt trouwens veel gedanst en gezongen om het groepsgevoel te versterken. Belangrijk is dat de dans niet te complex is. Want lukt het niet om de bewegingen onder de knie te krijgen, dan blijft de spiegelreactie uit en vergroot de onderlinge afstand.”
HOE JE BLIK OP DE WERELD VEEL OVER JEZELF VERTELT
Benieuwd hoe spiegelcommunicatie je kan helpen in je relaties met anderen? In het boek Wat je zegt, ben je zelf vertelt relatietherapeute Patricia van Lingen je hoe je blik op de wereld veel over jezelf vertelt. “Als je in een spiegel kijkt, wat zie je dan? Valt het je op dat je dringend naar de kapper moet of net hoe mooi je ogen zijn? De manier waarop je de dingen om je heen ervaart, vertelt ongelooflijk veel over jouw ‘filter’, je conditioneringen en innerlijke behoeften. Voor sommigen is de wereld een plek vol kansen, anderen zien vooral de gevaren.” Dé waarheid bestaat dus niet. Maar je perceptie kan je wel veel leren. Ook over relaties. Terwijl je wijst naar de ander, wijzen er drie vingers naar jezelf. Wat je raakt in de buitenwereld, onthult veel over de pijn die in je zit. De sleutel tot betere relaties met anderen ligt dus in een liefdevollere relatie met jezelf. “De ander kan je namelijk niet veranderen. Daarop wachten, werkt alleen maar conflicten in de hand. Door je manier van kijken – je spiegel – te begrijpen én er doorheen te kijken, zie je de ander zoals die écht is. Spiegelen leert je die verantwoordelijkheid te nemen, je gevoelens bij te sturen en liefdevoller voor jezelf te zijn. Mooiere relaties met anderen volgen vanzelf.”
In de praktijk: hoe spiegel je?
1. Probeer je ergernis of frustratie in één woord of zin samen te vatten.
2. Stel je vervolgens drie vragen: Stel ik dit gedrag naar anderen? Naar mezelf? Welk gevoel geeft deze ergernis me?
3. Besef welke pijnpunten dit bij jou aanspreekt. Haal de scherpe kantjes van de ergernis en
probeer liefdevol te communiceren.
Lichaamstaal wat bekijk ik het graag. Al bij een simpele vraag kan je zien dat het woord dat gesproken een leugentje kan zijn. Hoe gaat het me je. En hou dan maar eens het lichaam in het oog en de ogen. Spiegelen nog zo iets mooi in een gesprek. Beide horen soms samen om een gesprek lopende te houden. Bij het spiegelen voel je soms ook veel aan.
Soms doe ik dit al eens in een bus de persoon waar ik naast zit, en dan kijken hoe de persoon erop reageert. Al hebben ze het niet in de gaten, want daar gaat het om.
Als men dit kan de taal van het lichaam te leren dan kan je veel uit gesprekken halen.
Men ziet dit heel vaak in relaties en dan voornamelijk het spiegelen.
AUM NAMASTE BOEDDHA BRUNO
Om Shanthi,
spiritueel en het aardse moet men kunnen verbinden
AUM MANI PADME HUM